,
მრავალი წელია ფსიქოლოგი რამაზ საყვარელიძე საზოგადოების ყურადღების ცენტრში, როგორც პოლიტოლოგი, პოლიტიკური პროცესების ანალიტიკოსად და შემფასებლად ხვდება. აქტიურ პოლიტიკაში თავადაც იყო, ის ორი მოწვევის პარლამენტის წევრი და მთავრობის მეთაურის ედუარდ შევარდნაძის პრეს -მდივანი იყო, თუმცა როგორც თავად ამბობს, ფსიქოლოგიიდან არასდროს არსად წასულა, პირიქით, ეს პროფესია ეხმარებოდა მას ყველა საქმეში.
გარდა იმისა, რომ ბატონი რამაზი კარგად იცნობს ბოლო 30 წლის ქართული პოლიტიკის ავასცენას და კულისებს, ამ პროცესებში მონაწილე ადამიანებს და იცის მათი ფსიქოტიპები, როგორც ფსიქოლოგი გვიზიარებს საინტერესო დასკვნებს, თუ რა სჭირდება დღეს ყველაზე მეტად ქართულ საზოგადოებას, რომელიც რთულ ციკლს გადის.
- ბატონო რამაზ, რატომ აირჩიეთ პროფესიად ფილოსოფია - ფსიქოლოგია, რა იყო თქვენი პროფესიული არჩევანის ინსპირაცია?
- ჩემი პროფესიული არჩევანის ისტორია საკმაოდ კომიკური ფრაგმენტი იყო ჩვენს ოჯახში. მამაჩემი ტარიელ საყვარელიძე მსახიობი იყო, დედა ქართულის ფილოლოგი, სკოლაში მასწავლებლად მუშაობდა. დედას ბუნებრივია ჰქონდა კერძო გაკვეთილები, ცხოვრება მოითხოვს ხოლმე ამას. სახლში ბავშვობიდან ვესწრებოდი ქართულის გაკვეთილებს, თავიდან ვიმეორებდი მრავალჯერ ნასწავლს და გამეორებულს. ამას მოჰყვა ის, რომ გარდამავალ ასაკში დავიწყე ლექსების წერა. დავდიოდი პიონერთა სასახლის ლიტერატურულ წრეში, რომელსაც ხელმძღვანელობდა გადასარევი ადამიანი ფაცია პაიჭაძე. ჩემთან ერთად იყვნენ ლაშა თაბუკაშვილი, მანანა აბრამიშვილი, ნინო რამიშვილი, სხვები და სხვები, ვწერდით და ერთმანეთს ვუკითხავდით ლექსებს გამოთქმით, კვირაში რამდენიმე შეხვედრა გვქონდა. ეს ჩემთვის აქტიური მიმართულება გახდა, თუმცა ამავე დროს, მამას შემხედვარემ ხატვაც დავიწყე. მამა კარგად ხატავდა, ჯერ კიდევ მსახიობობამდე და მერეც. ალექსანდრე იმედაშვილის ძალიან კარგი პორტრეტი ჰქონდა დახატული. მამა თავის როლებსაც იერს თვითონ აძლევდა. მე დავდიოდი სამხატვრო აკადემიაში, სხვებზე ნაკლებად არ ვხატავდი (იცინის) როცა დადგა პროფესიის არჩევის საკითხი, ოჯახში დაიწყეთ მსჯელობა, რომელი მიმართულებით წავსულიყავით. დიდი დილემა იყო - ხატვა თუ ქართული ფილოლოგია. ერთ-ერთი ასეთი ოჯახური მსჯელობის შემდეგ, როდესაც კონსესუსთან ვერ მივედით, მამამ ჩაიბუტყუნა, კიდევ კარგი სიმღერაც არ იციო. ასე რომ ყოფილიყო, ალბათ კონსერვატორიაც გაჩნდებოდა ალტერნატივად. საბოლოოდ ხატვას დავანებეთ თავი და ავირჩიეთ ფილოლოგია, აღმოსავლეთმცოდნეობა, სპარსული ფილოლოგია. მადლობელი ვარ იღბლის, რომ აღმოვჩდი ისეთი ადამიანების ხელში და გარემოცვაში, როგორიც იყო მაგალითად ვახუშტი კოტეტიშვილი. მისი ხელმძღვანელობით ვიყავით პრაქტიკაზე შუა აზიაში - ეს იყო ფეირვერკი, ისეთი, როგორიც შეეფერებოდა ვახუშტის. ვახუშტი სიყვარულით სავსე ადამიანი იყო. ის სპარსულს კი არ გასწავლიდა, გაყვარებდა. ურთიერთობაში იყო არაჩვეულებრივად უშუალო, ბუნებრივი, ბავშვურიც კი, შენნაირი და შენ გვერდით მყოფი. გვყავდა ბევრი კარგი ლექტორი, ენათმეცნიერებაში ფარნა ერთელიშვილი, რომელმაც დაგვავალა თემები აირჩიეთო. მე რადგან ლექსებს ვწერდი, ვთქვი, რომ სიტყვის მნიშვნელობა მაინტერესებდა და ეს თემა ავირჩიე. ფარნა ერთელიშვილმა არნოლდ ჩიქობავას წიგნი შემირჩია, წავიკითხე ჩიქობავა და მან „მითხრა“, თუ სიტყვის მნიშვნელობა გაინტერესებს, ფსიქოლოგია წაიკითხეო. წავიკითხე უზნაძე და იქ დამთავრდა სპარული პოეზია (იცინის) უკვე მესამე კურსის სტუდენტი ვიყავი. მშობლებს გამოვუცხადე, უნდა გადავიდე ფსიქოლოგიაზე -მეთქი. გადაირია მამა: მსახიობის გასტროლები გამიგია და გასტროლების სტუდენტი როგორია, ფაკულტეტიდან ფაკულტეტზე დადიოდეს, რაც გინდა ის გააკეთე, ოღონდ ჩვენ დაგვანებე თავიო - მითხრეს სახლში. ნოდარ ლომოური გახლდათ ჩვენი ოჯახის ახლობელი, ის უნივერსიტეტის პრორექტორი იყო. ერთ დღეს დავბორიალობ უნივერსიტეტის პირველ კორპუსში, ადმინისტრაციასთან, ფიქრით შეპყრობილი, როგორ გადავიტანო საბუთები ფსიქოლოგიაზე და ამ დროს შემხვდა ნოდარი: აქ რა გინდა, რას აკეთებო. მოვუყევი ჩემი ამბავი. წამოდი ვეკუასთან შეგიყვანო, კი ბატონო თქო, დავთანხმდი. მახსოვს შემხვდა ბრწყინვალე ტიპი, საათზე მეტხანს ვიყავი მის ოთახში, ოღონდ არ მახსოვდა, რა ვილაპარაკე. მახსოვს რომ ის იყო, საოცარი მსმენელი. ამითი მომნუსხა. გაფართოვებული თვალებით რომ შეხვალ ასეთი მასშტაბის ადამიანთან, რომ გამოხვალ როგორ გეხსომება რა თქვი, რა გითხრეს, ასე აღმოვჩნდი ფსიქოლოგიის ფაკულტეტზე. (იცინის)
- მაშინ ახალგაზრდა ბიჭს რა მოლოდონი გქონდათ ამ დარგისგან? რას ფიქრობდით, როგორი იქნებოდა თქვენი პროფესიული კარიერა, რომელიც წლების შემდეგ გაფართოვდა ბევრი მიმართულებით, გახდით პოლიტოლოგი, იყავით მთავრობის მეთაურის პრეს - მდივანი, ორგზის პარლამენტის წევრი. როგორ გეხმარებოდათ ამ ყველაფერში ფსიქოლოგიის ცოდნა?
- მე არ მაქვს განცდა, რომ ფსიქოლოგიიდან სადმე გადავედი. წლები ვიმუშავე სამედიცინო უნივერსიტეტში, სადაც ჩემმა მეგობარმა, ცხონებულმა გოგი ქავთარაძემ ფსიქოთერაპიის და ფსიქოსომატური მედიცინის ფაკულტეტი გახსნა რამაზ ხეცურიანის ინიციატივით. რამაზ ხეცურიანი სამედიცინო უნივერსიტეტის ბრწყინვალე რექტორი იყო. აღმოაჩინა, რომ უცხოეთში ფსიქოლოგია მეტად ხელშეწყობილი იყო, ვიდრე ჩვენთან. დაიბარა გოგი და ფაკულტეტი უნდა გავხსნათო-უთხრა. გოგიმ მე დამიძახა, მითხრა: ფსიქოლოგი არ მყავს და იქნებ წამოხვიდეო, ვეხუმრე, შე კაი კაცო, ჯერ მოგეყვანე და მერე გაგეხსნა ფაკულტეტი - მეთქი. თავგადასავლები ბევრი მქონდა, რაც დღემდე გრძელდება. ახლაც ვარ სამედიცინო უნივერსიტეტში, ვხელმძღვანელობ ფსიქოლოგიური განწყობის კვლევისა და კორექციის ცენტრს, ასე რომ თუ არ გამიძლიერდა ფსიქოლოგიური ხაზი, თორემ არ შემნელებია. დღეს ფსიქოლოგიის მიმართ შესაძლოა მეტი ინტერესი იყოს, ვიდრე იყო ჩემს ახალგაზრდობაში. დღევანდელი ტენდენცია, რაც არის ახალგაზრდებში, რომელთაც ჰგონიათ, რომ თუ ფსიქოლოგიაზე ჩააბარებენ, ყველა კითხვის ნიშანს მოხსნიან, ასე არ არის.მერე უბრალოდ ყველა პოულობს „თავის“ შესაბამის ფსიქოლოგიას, რომელიც არ არის ერთიანი დარგი, უამრავი განშტოება აქვს, რაც თავისთავად ფსიქოლოგიის „პრობლემაა“.
ფსიქოლოგია არის დარგი, რომელიც არ უშლის ხელს ადამიანს, პირიქით, ფსიქოლოგიური ცოდნა სხვა პროფესიებშიც ძალიან ადგებათ ადამიანებს, ამიტომაც არის ადვილი, ფსიქოლოგიის შემდეგ სხვა სპეციალობით მუშაობა. მაგალითად, წლები ვიმუშავე ედუარდ შევარდნაძესთან პრეს-მდივნად, სადაც ჩემი პროფესია ძალიან გამომადგა. ერთხელ ხანძარი მოხდა განათლების სამინისტროში, იქ გვქონდა გამოყენებითი ფსიქოლოგიის ცენტრი. რატომღაც ყველაზე მეტად ჩვენი ცენტრის ნაწილი დაზიანდა. მირეკავს შევარდნაძე, მიხვდა რომ აღელვებული ვიყავი და მკითხა, რატომ ხარ აღლვებულიო. მოვუყევი, რომ ხანძრის შედეგად ბევრი საინტერესო მასალა დაზიანდა. შენ ხომ ფსიქოლოგი ხარო, მკითხა, კი მეთქი, დავეთანხმე, გეტყობაო - გამომიწვია საუბარში, რადგან გამომიწვია, მეც შევყევი, რაში მეტყობა -მეთქი? - კარგად იყენებ ფსიქოლოგიასო, ასე რომ შევარდნაძისგან ჩემს პროფესიაზე კომპლიმენტი მაქვს მიღებული (იცინის)
- შევარდნაძე იმ თაობის მმართველი იყო, რომელიც, ფსიქოლოგიას, ალბათ, დიდი სერიოზულობით არ უყურებდა.
- კომუნისტების იმ ფენისთვის, რომელსაც ედუარდ შევარდნაძეც მიეკუთვნებოდა, ფსიქოლოგია არ იყო ბევრისმეტყველი, ფაქტიურად, მას ამითიც აჯობა სააკაშვილმა, რომელმაც კარგად იცოდა პიარი, რაც არის ფსიქოლოგიაც. ედუარდ შევარდნაძემ მე არ ამიყვანა პრეს-მდივნად, როგორც ფსიქოლოგი, ჟურნალისტებმა „შემაცდინეს“, ჟურნალისტების წყალობით მოხდა ეს ამბავი. 90 იან წლებში, როდესაც დიდი არეულობა და დომხალი იყო, ჟურნალისტებმა რამდენჯერმე მკითხეს, აბა რას გვეტვით მიმდინარე პროცესზეო. ვთქვი ერთი-ორი სიტყვა, მერე უკვე პოლიტიკურ თემებზე მთხოვეს კომენტარი. ამას დაემატა ჩემი ცოდნაც პოლიტიკურ ფსიქოლოგიაში, რომელიც საინტერესო მიმართულებაა: ვინ რა მოტივით იქცევა ასე თუ ისე, რა ჩანს პოლიტიკოსის სტილში და ა.შ. მოკლედ, პოლიტიკურ თემებზე ჩემი ინტერვიუები მოხვდა ედუარდ შევარდნაძის თვალთახედვის არეალში და დამიძახეს. გავხდი მისი პრეს-მდივანი. მასთან მუშაობა იყო საინტერესო, მაგრამ სპეციფიკური და რთული. ედუარდი კარგი და თბილი იყო ურთიერთობებში, მასთან მუშაობაში მიღებულ უზარმაზარ გამოცდილებას ვერაფერს შევადარებ. ერთხელ ნატო ონიანმა გამოიტანა ამბავი, ედუარდს სურვილი აქვს, მიმდინარე პროცესებზე. ინტერვიუებში გამოჩნდეო. კარგი მეთქი დავთანხმდი, ნატოს კვირაობით პირველ არხზე გადაცემა „ტაიმ-აუტი“ ჰქონდა, მივედი სტუმრად გადაცემაში, სადაც გავაანალიზე შექმნილი სიტუაცია და ვთქვი, საქართველოში მწიფდება ორი კ -ს, კრიმინალების და კგბ-ს კავშირი მეთქი. მეორე დღეს შევარდნაძესთან შეხვედრიდან გამოსულმა ნატამ მითხრა, ედუარდმა თქვა, კაცო ეს რა გაბედული რამე თქვა რამაზმაო. ვერ მივხვდი რა იყო ჩემს ნათქვამში გაბედული. თურმე იცის, რომ მასზე თავდასხმა მზადდება და გადაირია იმაზე, თუ რა გაბედულად ვილაპარაკე. თუ იცი, რომ თავდასხმა მზადდება და მე, შენმა პრეს-მდივანმა ამის შესახებ არაფერი ვიცი, ჩამაყენე რა საქმის კურსში. ამ ტიპის სირთულეები ჰქონდა ედუარდს. ეს იყო გარკვეული ტიპის ჩინოვნიკების თვისება. რეიგანი ყოველ დილას იწყებდა ყავით თავის აპარატის უფროსთან ბეიკერთან და პრეს-მდივანთან. ბეიკერთან ალაგებდა პოლიტიკურ და ეკონომიკურ საკითხებს, და რა უნდა ითქვას და რა - არა, ამას წყვეტდა პრესმდივანი. ჩვენთან ამისი კულტურა არ იყო, ეს ნაკლებად ჰქონდათ საბჭოთა პერიოდის ლიდერებს.
-გარეგნული სტილი ახსენეთ, ესეც ხომ რადიკალურად განსხვავდებოდა იმდროინდელი ორი პოლუსის ლიდერებში?
- პოლიტიკას შემოაქვს თავისი გარეგნული სტილი. ჩვენ ყველა ვხედავთ ზელენსკის სტილს, რომელიც არაფერში ჯდება, უნიკალურია. ამ ჩაცმულობით ზელენსკი უსიტყვოდ ამბობს, ჩემს ქვეყანაში არის ომი. მაგ ტიპის ელემენტები ყველა შემთხვევაში სხვადასხვანაირი შემოდის. ამერიკელებს ჰქონდათ უფრო სხვა ელემენტები, კომფორტული და ლაღი სტილი, ღიმილი, ჩალაგებული 32 კბილი და ა.შ. პუტინმა შემოიტანა სპორტული სტილი, წელს ზემოთ შიშველი, ნადირობა, ძიუდოს შეჯიბრი და ა.შ. ყველას თავისი პიარ სვლა აქვს გასაკეთებელი და ამას აკეთებს გარეგნობითაც. მსგავსი ფრაგმენტი იყო შევარდანაძესთანაც. ერთ ამბავს გავიხსნენებ. როდესაც შევარდნაძეზე თავდასხმა მოხდა და აფეთქების ხმა გაისმა, იმელის შენობის კიბეებზე ჩამოვდიოდი. ღონისძიებაზე მივდიოდით და ჟურნალისტები უნდა წამეყვანა. უცებ აირია ყველაფერი. გამოვედი შენობიდან გარეთ. ცეცხლი უკიდია ყველაფერს. გავარკვიეთ, რომ შევარდნაძე რესპუბლიკურ საავადმყოფოში გადაიყვანეს, ჩვენც იქ გავვარდით. კართან დამხვდა როიტერის წარმომადგენელი. შევედი პალატაში, შევარდნაძე დასისხლიანებული სახით წევს ლოგინში, მაისურის ამარა. მე ვუთხარი, როიტერს უნდა შემოსვლა თქო. შემოვიდესო -მითხრა. ამ დროს ნანული შევარდნაძემ პერანგი მოახურა, მოიცილა ედუარდმა პერანგი, იმან კიდევ მოახურა. ეს ხდება წამებში, ჩემ თვალწინ. დამანებე თავი - უთხრა ედუარდმა მეუღლეს და შემომაყვანინა ჟურნალისტი. ასეთი სურათია - დასისხლიანებული შევარდნაძე, რომელიც მაისურის ამარაა, ამბობს, რომ მასზე თავდასხმა მოახდინეს. ამ კადრმა მოიარა მთელი მსოფლიო.შევარდნაძე რომ პიჯაკში და ჰალსტუხში ყოფილიყო, რა თქმა უნდა ის ეფექტი არ იქნებოდა, რაც ამ კადრებს მოჰყვა. ასეთი პიარ-ელემენტები შევარდნაძესაც ჰქონდა, ოღონდ ამაზე სამსახურის აწყობა უკვე ითხოვს ქვეყანაში მრავალწლიანი ტრადიციის ჩამოყალიბებას, რაც მაშინ ჩვენს ქვეყანას არ ჰქონდა. პიარზე აქცენტის ტრადიცია მიხეილ სააკაშვილმა შემოიტანა.
- ორჯერ იყავით საქართველოს პარლამენტის წევრი და მრავალი წელია უყურებთ პოლიტიკურ პროცესს საქართველოში. როგორი იყო ქართული პოლიტიკა წლების წინ და როგორია დღეს თქვენი თვალით დანახული პოლიტიკური ავანსცენა?
- საპარლამენტო ცხოვრება დავიწყე „ქარტია 91 დან“, როდესაც ედუარდ შევარდნაძესთან დავიწყე მუშაობა, უკვე პარლამენტის წევრი ვიყავი, შემდეგ იყო მეორე ვადა პარლამენტში. საქართველოს პოლიტიკური ცხოვრება დინამიკური და რთულია. ჩვენი გეოგრაფიიდან გამომდინარე, აქ მშვიდად ვერ დაიძინებ. ევროპულ მცირე ქვეყნებში მშვიდად ცხოვრება ჩვეულებრივი რამ არის, მათ არაფერი ემუქრებათ. ჩვენი ტერიტორიული მდებარეობიდან გამომდინარე, სულ ბრძოლაში, ჭიდაობაში უნდა იყოს ადამიანი და ვიყავით კიდეც ისტორიულად.
როდესაც მე პარლამენტის წევრი ვიყავი, სულ რუსეთი იყო ჩვენი პრობლემა. ედუარდ შევარდნაძე კი მიაჩნიათ, რომ რუსეთთან ლოიალური იყო, მაგრამ ასე არ იყო - კბილები უღრჭიალებდა რუსეთის გაგონებაზე. ეს მე კარგად ვიცი. ვინ ვინ და მან კარგად იცოდა რუსების ბუნება. ეს მითხრა პირადად. ერთხელ რუსებმა რაღაც რევერანსი გააკეთეს ჩვენ მიმართ. რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი ჩავიდა აფხაზეთში და ისე გაფრინდა იქიდან არძინბას არ შეხვდა. როდესაც ამის შესახებ ინფორმაცია გაჟღერდა,როგორც პრეს - მდივანმა გადავწყვიტე ედუარდის საქმის კურსში ჩაყენება. პოლიტიკური ინფორმაციის მუდმივად მიწოდება ჩემი მოვალეობა იყო. როგორც კი ვუთხარი - არა კაცო, მაგათი გადადგმული ნაბიჯის ნდობა როგორ შეიძლება, მოხარშულს ვიცნობ მაგათ, მე მაგათიო და ისეთი მიაყოლა, მივხვდი - ამ ემოციის იქით იმისთანა სიგრძის ამბავი იმალებოდა, ბევრი სიმწარე ჰქონდა მათგან მიღებული, მაგრამ ამაზე ზედმეტის თქმას ერიდებოდა. ჩვეულებრივი ქართველი იყო და ის „ცოდვები“ - ზედმეტი ემოციები, რაც აქვთ ქართველ პოლიტიკოსებს, ედუარდსაც ჰქონდა. სოხუმის დაცემის შემდეგ, როცა თბილისში ჩამოვიდა პრესკონფერენცია მოაწყო. შეიკრიბა თბილისში მყოფი ყველა უცხოური მედია - სააგენტო. შევარდნაძემ წამოაყენა ცენტრალური თემა, რომ ეს არ იყო ქართველების და აფხაზების ომი და იქ იბრძოდა რუსეთი. ეს ხმამაღლა თქვა მაშინ, ოღონდ მერე აღარ უთქვამს, იმიტომ რომ ორ დღეში გადმოსვეს ზვიად გამსახურდია საქართველოში და გაგრძელდა სამოქალაქო ომი. საჯარისო ფორმირებებს ჩაუდგა სათავეში და თბილისისკენ წამოიყვანა.
მე დიდი ხანია ვაკვირდები პოლიტიკას, ყველას ვიცნობდი, ვინც იყო ხელისუფლებაში. ვიცნობდი ზვიად გამსახურდიას, რომელსაც ბევრი პლიუსი ჰქონდა, მაგრამ ჰქონდა მინუსებიც, როგორც ხელისუფლების სათავეში მყოფს. ვიცნობდი მიხეილ სააკაშვილს, სხვებსაც შემდეგ და მაქამდე, მაგრამ შევარდნაძის მასშტაბის პოლიტიკოსი ჩვენ არ გვყოლია. მე ვარ მოწმე მისი და ჯონ მეიჯორის შეხვედრის. დელეგაციის წევრი ვიყავი, ჩავედით ლონდონში, დიდი პატივით მიგვიღეს. პატივისცემის განწყობა იყო გამოხატული ყველაფერში. შეხვედრას მეც ვესწრებოდი, რომ გამომეტანა რა უნდა გაშუქებულიყო პრესით. შევარდნაძემ ფეირვერკი მოაწყო, პატარა ბავშვივით „აბურთავებდა“ მეიჯორს. შეხვედრიდან რომ გამოვედით, ვერ დავმალე ჩემი გაკვირვება და ვუთხარი: ეს რა გააკეთეთ მეთქი. მეიჯორი დახმარებაზე უარს ეუბნებოდა, კი ბატონოო, პასუხობდა შევარდნაძე, ეთანხმებოდა კიდეც თითქოს და უწყვიტავდა თემას, რომელსაც 15 წუთის შემდეგ ისევ უკან შეუტრიალებდა ხოლმე გურული „ღადაობების“ მთელი კასკადით. სწორედ ასეთი მაღალი დონის შეხვედრებზეა ეფექტური იუმორი. როდესაც ედუარდი ამერიკაში ჩავიდა, რეიგანს ქართული ხმალი და ხანჯალი ჩაუტანა და ეხუმრა: ჩვენ განვიარაღდით და ახლა თქვენი დროაო. გაცინების მერე უფრო ადვილია ადამიანის „წამოყოლა“, ეს ედუარდმა ბრწყინვალედ იცოდა.
-როგორ ფიქრობთ, როგორ შეიცვალა ჩვენთან პოლიტიკური თამაშის და ქცევის წესი და რატომ ვერ გაიზარდა პოლიტიკური ქცევის კულტურა?
- ვერ გაიზრდებოდა ამაზე მეტად. ძალიან ცოტა დროა გასული, და თან დატვირთული დრო. ამდენი სამოქალაქო ომი, რუსეთთან ომი, შიდა დაპირისპირება, ამ პირობებში ვერ გაიზრდებოდა პოლიტიკური კლასი. ჩვენ ხშირად არაბუნებრივი სურვილები გვაქვს. დასავლეთს 400 წელი აქვს გავლილი და ისიც არ არის ჩამოყალიბებული, ხომ ვუყურებთ ჩვენ ამერიკის არჩევნებს, ვხედავთ რა ხდება, იქ არის ჩამოყალიბებული? ! ნუ ვიქნებით ძალიან მკაცრები. ის, რომ უცებ გაიზრდება პოლიტიკური კულტურა და რაღაც ელემენტები დამთავრდება, ასე ვერ იქნება. ყოველთვის ამოტივტივდება რაღაც, რაც იქნება მოულოდნელობა. ჩერჩილზე დიდი პოლიტიკოსი მე - 20 საუკუნეს ინგლისს არ ჰყოლია, შეიძლება არც იქამდე, მაგრამ დამთავრდა ომი და ამოაგდეს სავარძლიდან, შეეშალა რამე ჩერჩილს? შეიძლება შეეშალა, შეიძლება არა, მაგრამ დღეს მისი მსაჯული ვერ იქნები ადამიანი და ვერ მოთხოვ, რომ იყავი ისეთი, რომ სულ იყო. სულ ვერ იქნება ვერავინ. დრო იცვლება, იცვლება სიტუაცია და მოთხოვნილებები.
-ისევ თუ ფსიქოლოგიას დავუბრუნდებით, უზნაძის განწყობის თეორია, რაც მრავალი წელია თქვენი კვლევის საგანი და კულტურულ მემკვიდრეობის ძეგლადაც კი მიგაჩნიათ, პარალელურად გქონდათ საკმაო პრაქტიკა ექსპერიმენტულ ჰიპნოზში. რა კავშირი აღმოაჩინეთ უდიდეს მეცნიერულ ნაშრომსა და ჰიპნოზს შორის და რატომ დაინტერესდით ჰიპნოზით?
- არა თუ დავინტერესდი, ჰიპნოზის თემაზე წიგნიც კი მაქვს გამოცემული. არის თუ არა კავშირი განწყობის თეორიას და ჰიპნოზს შორის? დიახ, არის. ჰიპნოზში სწორედ განწყობა იქმნება. როდესაც ამბობენ, რა ხდება ამ ჰიპნოზშიო, პრობლემა არის ჰიპნოზის ახსნა და ამ პრობლემის ერთ-ერთი კუთხე ისაა, რომ ჰიპნოზში განწყობა იქმნება, თან ძალიან საინტერესოდ, ისე როგორც არც ერთი სხვა თეორიით. თუ ადამიანი არ არის განწყობილი ჰიპნოზისთვის და საერთოდ, ფსიქოთერაპიისთვის, თავდაყირა რომ დადგეს ფსიქოთერაპევტი შედეგს ვერ მიიღებს. მე დაინტერესებული ვიყავი ჰიპნოზით ასპირანტობის დროს და ჰიპნოზში საინტერესო მომენტს წავაწყდი, ეს იყო რეინკარნაცია,რამაც ძალიან დამაინტერესა.
ჰიპნოზის ბევრი სახოება არსებობს, სანახაობრივი, სამედიცინო, რომელიც მკურნალობისთვის ტარდება, მეცნიერული. მე უფრო მეცნიერული, ექსპერიმენტული ჰიპნოზი მიტაცებდა, უფრო გარკვევა, ვიდრე ჩემდა სამარცხვინოდ, მკურნალობა, თუმცა ეს ალბათ ჩემი სიფრთხილითაც იყო გამოწვეული. სამედიცინო ჰიპნოზის ჩატარების დროს აუცილებელად უნდა გქონდეს სამედიცინო განათლება და პრაქტიკა, რომ რამე არ დაუშავო ადამიანს, რაც მე არ მქონდა.
თანამედროვეობაში ჰიპნოზის გამოყენების არეალზე არ მაქვს ინფორმაცია, უცხოეთში მისი გამოყენება უმეტესად ალბათ ხდება სპეციალურ კლინიკებში, რაც შეიძლება ითქვას, რომ ჰიპნოზის ახალი ეტაპის დაბადებაა, რადგან თავის დროზე კლინიკიდან ფროიდის თეორიამ გამოაგდო ჰიპნოზი. რაც შეეხება სპეცსამსახურებს, შესაძლოა სადმე იყენებენ, მაგრამ ერთი რამ არის - თუ ადამიანში ჩამჯდარია, რომ მან ზედმეტი არ უნდა თქვას, მას ჰიპნოზით ვერაფერს ათქმევინებ, ჰიპნოზი უძლურია. არ მგონია საქართველოში, დღეს ვინმე სერიოზულად იყოს დაინტერესებული ჰიპნოზი. ეს მოვლენა ტალღებივითაა. ჰიპნოზს აქვს ხოლმე ტალღები, მერე მინელების, ჩაქრობის ეტაპი, როდესაც აქტიურდება სტერეოტიპი, რომ ეს ეშმაკისეულია. ადრე ეკლესიაც ეშმაკისეულად თვლიდა ჰიპნოზს, როდესაც თბილისში კაშპიროვსკი იყო ჩამოსული, სეანსის დროს შეუვარდნენ მღვდელები, ეს ეშმაკისეულიაო, რაც რა თქმა უნდა გადაჭარბებული შეფასება იყო.
-კვლავ განწყობის თეორიაზე გკითხავთ, როგორ შეიცვალა ის ჩვენს თანამედროვეობაში და დღეს მრავალი გამოწვევის წინაშე მდგარ ჩვენს საზოგადოებას ეს თეორია, ალბათ, უკვე სხვანაირად სჭირდება.
-სწორედ ამ ცვლილებისთვის არის მოწოდებული ცენტრი, რომელიც ჩვენ გავხსენით. დიმიტრი უზნაძემ ეს თეორია ასი წლის წინ შექმნა. საბჭოთა პერიოდში ხან მარტო უზნაძეს იჭერდნენ, ხან მთლიან სკოლას, ხან თავად „თეორიას“ (იცინის) ამის მიუხედავად, თეორია გადარჩა, თუმცა შერჩა ის იდეოლოგიური შიში, რაც სულ არსებობდა მასთან დაკავშირებით და დიდხანს ამ მიმართულებით ქართულ ფსიქოლოგიას არაფერი გაუკეთებია. გადავარდა იდეოლოგია, მაგრამ მერე დაიწყო რთული პროცესი, პოლიტიკური, ეკონომიკური პრობლემები, არც ფსიქოლოგიისთვის ეცალა ვინმეს, და არც თეორიისთვის. სააკაშვილმა ფაქტიურად დაშალა ფსიქოლოგიის ინსტიტუტი.ამ ყველაფერმა გარკვეული დაღი დაასვა ფსიქოლოგიას, შესაბამისად, ამ მიმართულებასაც, ამიტომაც მე და ჩემმა მეგობრებმა გადავწყვიტეთ განწყობის კვლევაზე მომუშავე ორგანიზაციის შექმნა. 25 წიგნი უკვე გამოცემული გვაქვს, დანარჩენს მომავალი გვიჩვენებს.
სწორი ხართ. პასუხი უნდა გავცეთ კითხვას როგორ უნდა მივცეთ თეორიას ის ფორმა, რაშიც გამოადგება ყველას. პირველი რაშიც სჭირდება ნებისმიერ ადამიანს, ისაა, რომ თეორიის გათავისების შემდეგ იცი, როგორ მოექცე საკუთარ თავს, როგორ მართო საკუთარი ემოციები, სტრესი, ფიქრები და ა.შ. ეს თეორია მეცნიერულ სარჩულს უდებს ისეთ რამეებს, რაც იცის ადამიანმა იოგადან. იოგი ხომ მართავს თავის სხეულს, ფიქრებს, მის მეცნიერულ საფუძველს წარმოადგენს განწყობის თეორია, ოღონდ ისე რომ იმათმა არ იცოდნენ, რომ ამდენი საუკუნის შემდეგ უზნაძე შექმნიდა განწყობის თეორიას. ერთ-ერთი ყველაზე ახლო მყოფი გამოყენება ამ თეორიას აქვს ისიც, რომ ამ თეორიის ათვისების შემდეგ, თვითონ თეორია იწყებს მოქმედებას ადამიანში მისსავე საკეთილდღეოდ, ეს აისახება მის სტიმულზე, ემოციაზე.
- და ალბათ ჯანსაღ ურთიერთობებზეც საზოგადოებაში?
- კი ბატონო. ჩვენი ცოდნა მოქმედებს ჩვენზე.რასაც შეიტან ადამიანში, თუ როგორია სამყარო და თვითონ ადამიანი, მერე ეს ადამიანი იწყებს მოქმედებს იმის შესაბამისად, ცვლის რეაქციებს იმის შესაბამისად, რაც ამ ცოდნაშია ჩადებული.
-დღეს ჩვენს მდგომარეობაში მყოფ საზოგადოებას განსაკუთრებით სჭირდება ეს ცოდნები გაზრდისთვის, განვითარებისთვის.
-ვერ ვიტყვი რომ ასე მძიმე და სავალალო მდგომარეობაში ვართ. არიან ხალხები, ჩვენზე უარეს დღეში, მაგალითად აღმოსავლეთში. ჩვენ ჩვენს მდგომარეობას ვადარებთ წამყვან ევროპულ ქვეყნებს, როგორც კი აღმოსავლეთისკენ გავიხედავთ, სხვანაირ დასკვნას გავაკეთებთ. ჩემი მეუღლე ჩამოვიდა ისრაელიდან და პირველი რაც თქვა, რა კარგია საქართველოში ცხოვრებაო. იქ დაინახა, რომ პოლიცია ადამიანს ექცევა, როგორც დამნაშავეს. ეს გასაგებია, ბრძოლაში მყოფი ქვეყანაა და გამძაფრებულია უსაფრთხოების ზომები. ჩვენ გამოცდილების პატარა სპექტრიდან ვაფასებთ სიტუაციას ჩვენს ქვეყნაში. ავიღოთ გამოცდილების უფრო ფართო სპექტრი, ინდოეთში ვიყავი, ნაგავში ეძინა მთელ ინდოეთს. შესადარებლად თუ ავიღებთ შევადაროთ ყველას. ჩვენ სულ 30 წელი გვაქვს გამოვლილი, მეტი ხომ არა. პრობლემა, რომელიც კრავს ამ ყველაფერს ერთ მთლიანობაში სხვა რამეა. ავიღოთ ყველაზე წარმატებული ქვეყნები ევროპაში და აზიაში. ხომ ითვლება ინგლისი ევროპაში ერთ-ერთ წარმატებულ ქვეყნად და იქით - წარმატებული იაპონია. ამ ორივე ქვეყანას აქვს ერთი საერთო. ორივე ქვეყანაში სირცხვილად ითვლება ემოციურობა. ჩვენც ნაკლები ემოციები გვჭირდება, რადგან ემოცია და აზროვნება ერთად ვერ გამოდის. ხელს უშლის ერთმანეთს. ინტენსიური რაციონალიზმი და აზროვნება ემოციას აქრობს, მაგრამ ინტენსიური ემოცია - აზროვნებას. ჩვენ თუ ვატყობთ, ძალიან ხშირად გვეშლება სწორედ გააზრება, იმიტომ რომ ემოციები გვიშლის ხელს.
ჩვენი ემოციურობა არ არის ამოზრდილი მარტო ჩვენგან. საუკენეთა განმავლობაში აქტიურ კონტაქტში ვიყავით ახლო აღმოსავლეთთან, რომელიც ძალიან ემოციურია. ეს იმათგან გვაქვს შეწოვილი. ერთი ქართველი ფილოსოფოსი იყო, კითხულობდა, რატომ არის „ვეფხისტყაოსანში“ ტარიელი სულ რომ ტირისო? ამაზე ერთმა აღმოსავლეთმცოდნემ გასცა პასუხი, მთელ სპარსულ პოეზიაში სიტყვა ტირილი ემოციურობას ნიშნავს და სპარსელებისთვის პოზიტიური მოვლენააო. ჩვენ არ ვართ ჩვენი ემოციურობის ავტორები, ეს ნასწავლი გვაქვს სხვა კულტურიდან. მით უმეტეს, რომ როცა პატარა ერი ხარ და მთელი ცხოვრება გიწევდა ბრძოლა ხმლით, ხმალს კი ემოცია სჭირდება. ისე, როგორც ლაშა ტალახაძემ რომ აწიოს მრავალი ასეული კილოგრამი, ემოციის მუხტი აუცილებლად სჭირდება. ჭადრაკში ემოციის მუხტი არ არის საჭირო, ტვინია გადამწყვეტი. ჩვენ ფიზიკური ბრძოლის მონაწილენი ვიყავით ყოველთვის. ჩვენთვის ახლა იწყება ცხოვრების ის წესი, სადაც გონება უფრო მნიშვნელოვანია. ადრე ასეთი წესი ჰქონდათ არისტოკრატებს და საზოგადოების ზედა ფენას, მთელი ქვეყნის მასშტაბით ეს ნაკლებად იყო. მაგიტომაცაა, რომ ამდენი კომერციული სტრუქტურა გაჩნდა. ერთ დროს არსებობდა სტერეოტიპი, რომ ქართველი და ვაჭრობა ერთმანეთთან შეუთავსებელია და ეს ჩვენი მეზობლების საქმე გვეგონა მხოლოდ, მაგრამ არ აღმოჩნდა ასე. რა ეტყობა დღეს ქართველს, რომ მისთვის ვაჭრობა შეუთავსებელია?! ერთ-ერთი სტერეოტიპი, რაც დღეს არის და რაც ასევე შესაცვლელია, სულ არის იმის ტენდენცია, რომ აი, რა ცუდად ვართ. პირიქით, რაც შეიძლება მეტად უნდა ვიძახოთ, რომ კარგად ვართ. ქართველი ანდაზა გეუბნება, შეძახილმა ხე გაახმოო. 30 წელი არაა იმდენი დრო, მეტად განვითარდეს საზოგადოება, ეს არაა დიდი ციკლი. მაინც მაგარი ხალხი ვართ ამ მხრივ - სიცოცხლისუნარიანი, ადვილად ვხვდებით რა არის გასაკეთებელი და - როდის.
თამუნა ნიჟარაძე
