USD 2.7174
EUR 3.1875
RUB 3.4975
თბილისი
ბიზანტიურ გამოთქმა: ,,იბერები - მძვინარე, ამაყი მეომრები, მეათე ფუტამდე აჭიმულნი"
თარიღი:  667
ზოგჯერ მსაყვედურობენ, ან ეჭვით მზვერავენ იმის გამო რომ ,,საკმარის პატივს არ ვცემ" სხვა მკვლევრებს, მაგრამ მაინც ვიტყვი, თითქმის არცერთი ქართველი ისტორიკოსის ნაშრომში არაა განჭვრეტილი არსებითი - ეპოქის საზოგადოებრივი აზრი.
ისტორიის შესწავლა დავიწყე მე-12 საუკუნის ქართული საზოგადოებრივი აზრის კვლევით, მეორეს მხრივ კი ვსწავლობდი მეზობელ ხალხთა შეხედულებებს ქართველთა შესახებ, ამ წერილში სწორედ ამ უკანასკნელზე მინდა მოგიყვეთ.
ასეთი მსჯელობისას ამოსავალი უნდა იყოს სხვადასხვა წყაროთა თანხვედრა, ხაყანი ერთგან ქართველთა მეფეს ,,ზვიადი ერის წინამძღოლად" მოიხსენიებს, ზოგ შემთხვევაში კი ქართველები შედარებული არიან ყურანის ,,ადის" ტომელებს - ამაყ და ამპარტავან ხალხს.
ყველაზე საყურადღებოა ბიზანტიური
რენესანსის მამის - პსელოსის ცნობა, ქართველთა დახასიათებისას იგი რამდენჯერმე (!) იყენებს ქედმაღლობის აღმნიშვნელ ბიზანტიურ გამოთქმას - ,,მეათე ფუტამდე აჭიმული" - ,,იბერები - მძვინარე, ამაყი მეომრები, მეათე ფუტამდე აჭიმულნი".
გულუბრყვილობა იქნება მე-12 საუკუნის ავტორთა ამ დახასიათებებში მხოლოდ ქართველთა ნაციონალური ფსიქოპორტრეტის ამოვიკითხოთ, სინამდვილეში აქ საქმე კონკრეტული სოციალური ფენის - მოყმე/ჭაბუკთა, ანუ რაინდთა იდეოლოგიასთან გვაქვს, რომელიც ამრეზით უყურებს არა მხოლოდ უცხოელებს, არამედ ვაჭარ-ხელოსანთა და რინდთა ფენასაც.
და მაინც, სად დავძებნოთ კონკრეტული მაგალითი ეპოქის ქართული ,,ამპარტავნების", რაც ასე მკვეთრად ვლინდებოდა ბიზანტიელი ავტორების გადასახედიდან ? სწორედ ამავე პერიოდში ნიკოლაოზ კათალიკოსი ბერძენთა/ბიზანტიელთა შესახებ წერს, რომ ისინი „ლბილ და დედალ“ არიან, ქართველებს კი, ამის საპირისპიროდ, აქვთ „სიქველე ჭაბუკისაი“ და ეს „საცნაურ არს ყოველთათვის“.
აღმოსავლეთში ჩასული ჯვაროსნები ქედმაღალურად უყურებდნენ ბიზანტიელებს, რადგანაც აქ რაინდობის ინსტიტუტი არ არსებობდა, ერთადერთი ქვეყანა აღმოსავლეთში, რომელსაც იგივე ინსტიტუტი გააჩნდა, იყო საქართველო, სადაც მოყმეობა/რაინდობა არსებობდა ინსტიტუციურ დონეზე და მას ,,ჴელი მოყმეობისა", ანუ პროფესია მოყმეობისა/ჭაბუკობისა ერქვა, კითხვა რომელიც აქ ისმის, შეხვდა თუ არა ევროპული რაინდობა თავის აღმოსავლურ ტყუპისცალს, ქართულ რაინდობას და მოახერხა თუ არა მისი იდენტიფიცირება ?
მე-12 საუკუნის ავტორი, უილიამ ტვიროსელი ეპოქის ერთ-ერთი გამორჩეული დიპლომატიური და კულტურული მოღვაწე იყო. ტვიროსის ამ არქიეპისკოპოსს პარიზსა და ბოლონიაში საფუძვლიანი განათლებაც ჰქონდა მიღებული. იმპერია, რომლის სამხედრო თავდაცვისუნარიანობა ისტორიულ მინიმუმზე იყო დასული, უილიამის შთაბეჭდილებით, ფემინიზირებული, უფრო მარტივად და ქართულად თუ ვიტყვით, „გადედაკაცებული“ იყო. ბერძენთა ეს „ქალური სირბილე“ და „არამამაკაცური ხასიათი“, მისი აზრით, იყო მიზეზი იმპერიის დამხობისა და განახევრებისა.
ამის საპირისპიროდ, უილიამის ჩვენებით, ქართველები გამოირჩევიან დიდი ვაჟკაცობითა და სამხედრო სიქველით (“Robustos Viribus”). უილიამის თვალსაზრისით, ბერძნები არიან „არავაჟკაცური ზნის“, „დედაკაცური ბუნების“(“Effeminatus... Molles”), ქართველები კი, მათგან განსხვავებით, გამოირჩევიან ვაჟკაცობით და „დიდი მხედრული სიქველით“ (“Multa Strenuitate Commendabiles”).
ნიკოლაოზ კათალიკოსი ბერძენთა/ბიზანტიელთა შესახებ, როგორც ვნახეთ, შენიშნავს, რომ ისინი „ლბილ და დედალ“ არიან, ქართველებს კი, ამის საპირისპიროდ, აქვთ „სიქველე ჭაბუკისაი“ და ეს „საცნაურ არსყოველთათვის“. აშკარაა, რომ სახეზეა არამხოლოდ აზრობრივი, არამედ ტერმინოლოგიური თანხვედრაც. უილიამთან ბიზანტიელთა აღწერა: “Effeminatus... Molles”, ზედმიწევნით იგივეა, რაც ნიკოლაოზ კათალიკოსის „დედალნი და ლბილნი“, ქართველთა უილიამისეულ დახასიათებას კი – “Multa Strenuitate Commendabiles”, ზუსტად თარგმნის ნიკოლაოზის „სიქველე სიჭაბუკისა“.
უფრო მარტივად და გასაგებად, ორივე ავტორი აქ გულისხმობს რაინდულ კულტურას, ,,კაცურობა", ,,მამაკაცურობა" თუ ჭაბუკობა აქ იმდენად ფსიქოლოგიური აღწერები არაა, რამდენადაც პროფესიული, უილიამი ქართველთა Robustos Viribus-ში, ისევე როგორც ნიკოლაოზი ,,სიქველე ჭაბუკობისა"-ში გულისხმობს სწორედ რაინდობას, ქართველები და ფრანგები ფლობენ ამ კულტურას, ბიზანტიელები კი არა, რის გამოც ქართველებიც და ფრანგებიც ქედმაღალურად უყურებენ ,,ფემინურ" ბიზანტიელებს.
უილიამის შეხედულება, რომ ფემინიზაცია და კაცურობის/რაინდულობის დაკარგვა იწვევს სახელმწიფოს განადგურებას, ეპოქაში ფართოდ გავრცელებული აზრი იყო, მე-13 საუკუნის ერთ უცნობ არაბულ ქრისტიანულ წინასწარმეტყველებაში (,,აღთქმა უფლისა"), რომელიც მე მოვიძიე, აღნიშნულია: ,,მამრის მამრთან აღრევის სისაძაგლის გამო ღმერთი წაიღებს ძლევას ისმაელის ძეთაგან (მუსლიმთაგან) და ქართველები დაიპყრობენ ბაღდადს".
არაბი და ლათინი ქრისტიანების თვალში, ფემინიზირებული ბიზანტიელებისგან განსხვავებით ქართველები ფლობდნენ ,,კაცურ სიქველეს" (Robustus Viribus).
ქართველებს ძალიან უყვარდათ ამ მანტიის მორგება, ჩვენს პირუთვნელ ჟამთაღმწერელსაც კი თავი მოჰქონდა, მამათმავლები თითქოს მხოლოდ სპარსელები იყვნენ, ქართველები კი სრულფასოვანი მამაკაცები, მაგრამ ჯერაც რუის-ურბნისის საეკლესიო კრების მამები შეეჩეხნენ მოულოდნელ სინამდვილეს - სოდომური ცოდვა ქართველთა შორის მასობრივად ყოფილა გავრცელებული, ეკლესიაშიც კი, მამები გაკვირვებული წერენ, არ ვიცით ქართველთა მოდგმაში ამან როგორ შემოაღწიაო, რამდენადაც ნაგულისხმევია, რომ ქართველებს სრულფასოვანი კაცურობა - Robustos Viribus აქვთ, მამათმავლები კი მხოლოდ სპარსელები, ბერძნები და სომხები შეიძლება იყვნენ.
შუა საუკუნეების ქართული ნაციონალიზმი ეფუძნებოდა ორ მითს: 1. ქართველებს ყოველთვის შეურყვნელი რწმენა ჰქონდათ, 2. ქართველთა მოდგმა ჭაბუკური სიქველის და მამაკაცური სრულფასოვნების მატარებელია, მაშასადამე ,,ქართველებში სოდომია არ არსებობს".
რუის-ურბნისის დიდი საეკლესიო კრება საპირისპირო რეალობის წინაშე აღმოჩნდა, საჭირო იყო ქართული ნაციონალიზმის საყრდენი ამ მითის გადარჩენა, ამიტომ კრებამ მიზნად სოდომიის აღმოფხვრა დაისახა, რის გამოც ერთ-ერთი ყველაზე ვრცელი მუხლი რუის-ურბნისის კრების კანონებში ეხება სწორედ სოდომიას:
,,კანონი 18
ღმრთის გამამწარებელი უბილწესი საძაგლობა, სადომელთა ცოდვა, არ ვიცით, როგორ შეეთვისა ამ მოდგმას. მან სულ ჩამოაშორა იგი და გააუცხოვა ღმერთისაგან. ვისთანაც მან განსასვენებელი პოვა, მათთვის ვადგენთ შემდეგს: მრავალგზის, მრავალი მოდგმის მიერ მრავალი და ურიცხვი ცოდვა ყოფილა ჩადენილი, როგორიცაა: მტრობა, შური, სიძულვილი, კაცისკვლა, მრუშობა, ცრუფიცობა, ბოლოს ყოველი ბოროტების საწყისი - კერპთმსახურება და თაყვანისცემის გადატანა დამბადებლიდან დაბადებულთა მიმართ. მაგრამ არც ერთი ამათგანის გამო არ აღელვებულა აუღელვებელი ღმერთი, როგორც თვითონ უთხრა აბრაამს: ”სოდომისა და გომორის ღაღადება მოვიდა ჩემამდე და ჩამოვედი სანახავად, არის თუ არა მათი ღაღადებისამებრ მათი საქმეები” (შდრ. დაბ. 18, 20-21). ამის შემდეგ ნახეთ, თუ რა მოხდა! კაცთათვის ღმრთისაგან სამსახურებლად გაჩენილი ნივთები თავისი ბუნების საწინააღმდეგოდ როგორ შეიცვლიან ბუნებრივ ძალას და უცხო ცოდვის აღსაგველად უცხო ქმედების უნარს შეიძენენ: მუდამ აღმა მოძრავი ეთერის ცეცხლის მსუბუქი ბუნება როგორც რაღაც სქელი და მძიმე, დაღმა ჩამოედინება და მძაფრი წვიმის საშინელებით ჩქეფს, გოგირდთან არეული, რათა დაფერფლოს მრავალი ადამიანის უკეთური სიბილწე. ხოლო ჰაერის ნაზი, თხელი და უფერული ბუნება, რომელიც ცოცხალ არსებათა სუნთქვისა და სიცოცხლის მიზეზია, შეიცვლის თავს ხშირი ალმურის სისქედ, ხელით საძიებელი სიბნელის ფერად და დამახრჩობელ კვამლად, ნიშნად რისხვისა. ამასთან ერთად მიწა - მყარი, მტკიცე და მასზე დამყარებულ სხეულთა მტვირთველი, ვეღარ იტვირთავს მათ საძაგელ სიბილწეს, პირველად შესძრავს თავის საფუძველს, სიღრმიდან ამოდუღებული ჰაერით ამოიტანს თავისი სიმტკიცის საფუძველს და მიწაში ჩააქცევს მათი მაღალი კოშკებისა და ტაძრების სიმაგრეს. შემდეგ გააღებს მანამდე გაუღებელ პირს და ჩაყლაპავს არა არსებებს, არამედ უკვე დამწვარ ძვლებსა და ოდესღაც ადამიანად ყოფილ რაღაც საწყალობელ ნეშტებს. წყალიც უცხოდ და შეცვლილად გამოიყურება მათთვის და აღარ არის შვების მომგვრელი და მოსახმარი. იგი მათი ნეშტის აღსახოცად მოედინება მათეული ქვეყნის მიწაზე, უფრო კი მათ საფლავად ქმნილ ჯოჯოხეთზე, ისე შეცვლილი ბუნებით სხვა წყლებისგან, როგორც ისინი აჭარბებენ სხვა ადამიანებს წრეგადასული სიბილწით. ამ ურჯულოებამ უმრავლესი ქვეყნების დამპყრობელი ასურასტანელთა სამეფო სპარსთა და მიდთა ტყვედ აქცია და სრულიად აღმოფხვრა სახსენებელი არა მხოლოდ მეფისა და ძალაუფლების მქონეთა, არამედ საერთოდ მათი კაცობისა. ამ ცოდვამ სომეხთა დიდი და მსოფლიოს ყველა მხარეში ხმაგავარდნილი მოდგმა, მათი სამეფოთი და მთავრებით, არა მარტო დაამხო და დაამდაბლა, არამედ სულ მოსპო კაცთა შორის მათი სახელი. დღეს ვერ იპოვი მათ შორის ვერც მეფესა და ვერც მთავარს, რომელსაც დაუმონებელი თავისუფლება ჰქონდეს, მთელი დედამიწა რომ მოიაროთ. ამ სიბილწემ სპარსელთა მაღალი და რომის სამეფოს მარად მოწინააღმდეგე სამფლობელო მხეცის ბუნების მქონე ავაზაკი კაცების თავდასხმებით მიწამდე დაამდაბლა და აქამდე მათი ძალადობის მორჩილად დატოვა.
არ ვიცით, თუ საიდან შემოაღწია ამ უკეთურებამ ქრისტეს მოღვაწედ სახელდებულ ერში: ”რაჲ ზიარებაჲ იყო ბელიარისი ქრისტეს თანა?” (II კორ. 6,15), რომ უცხო ტომთა ხელში ჩავარდნით და მათი მახვილის მოქმედებით ისრაელის ნეშტიღა დაგვრჩა. თუ დავრჩით იმავე უკეთურებაზე, ვაი ჩემდა, თუ დავდუმდი და აღარ ვთქვი ეს ძნელი სათქმელი, ყველასთვის რომ ცხადია. ჩვენც ხომ უნდა მოვერიდოთ მას. ამისთვის ვამცნებთ ყველას - დიდსა და მცირეს, მდიდარსა და ღარიბს, მეფესა და მთავარს, აზნაურსა და მდაბიოს, მღვდელსა და არამღვდელს, მოწესესა და ერისკაცს, მოხუცს, ახალგაზრდას და შუახნის კაცს, ყველა თანამდებობას, დასს, ჯგუფს, ყველა ასაკს - განუდგეს ამ ყველა ვნებაზე უფრო საძაგელ სიბილწეს და ასე განვამტკიცებთ ჩვენი უფლის იესუ ქრისტეს სახელით: ყველა მართლმადიდებელ ქრისტიან, ამ სიტყვათა მსმენელ სულს, რომელიც ამ ძეგლის წაკითხვის შემდეგ არათუ მარტო არ მიატოვებს სოდომური ცოდვის სიბილწეს და საქმით არ მოიმოქმედებს ამას, არამედ თუნდაც ხუმრობით და სიტყვით იტყვის რაღაც საამისოს, ამის გამომხატველ და მიმსგავსებულ სიტყვას და საქმეს წარმოაჩენს, უთუოდ თავს დაატყდება ამ საწუთროში საშინელება და ცოცხლად ჯოჯოხეთში ჩამგდები რისხვა, გოგირდში არეული სოდომური ცეცხლის მსგავსად. ხოლო იმქვეყნად ამ ცოდვის ჩამდენს მიიღებს იგი, ვინც დადის უფლის წინაშე და სწვავს ირგვლივ ღმერთის მტრებს. ხორცის სიყვარული ღმრთის მტრობაა და ვინც გახრწნის ღმრთის ტაძარს, მას ღმერთი გახრწნის. ამასთან ერთად ჩვენგან, საღმრთო მონობის ღირსქმნილი უღირსი მონებისაგან, ვაი ჩვენდა, ისინი დაიმკვიდრებენ არა კურთხევას, არამედ საუკუნო შერცხვენასა და მხილებას".
ავტორი - ბექა ჭიჭინაძე
ანალიტიკა
გიორგი კობერიძე: რა პროცესები ვითარდება ჩვენს სამეზობლოში - სომხეთსა და აზერბაიჯანში?
ძალიან მნიშვნელოვანი პროცესები ვითარდება ჩვენს სამეზობლოში - სომხეთსა და აზერბაიჯანში.
 
როგორც ცნობილია, სომხეთში ბოლო ორი კვირაა აქტიურად მიმდინარეობს გამოძიება გადატრიალების შესახებ. არსებული ვერსიით სპეციალურ ჯგუფებს 21 სექტემბერს (სომხეთის დამოუკიდებლობის დღეს) გადატრიალება უნდა ეცადათ. ეჭვმიტანილებს შორის არიან პოლიტიკოსები, ბიზნესმენები და მაღალი რანგის სასულიერო პირები და სხვა, რომელთა შეხედულებებიც ძირითადად რუსეთის სასარგებლოა.
დაკავებულებს შორის არიან:
 
მთავარეპისკოპოსი ბაგრატ გალსტანიანი - იგი ადრეც იყო შემჩნეული ფაშინიანის წინააღმდეგ ღიად გამოსვლასა და აზერბაიჯანთან სამშვიდობო შეთანხმების არსებულ ვერსიას გმობდა;
 
მთავარეპისკოპოსი მიქაელ აჯაფაჰიანი - მას ბრალად სახალხო აჯანყების მოწოდებას ედავებიან; უშუალოდ სომხეთის პატრიარქისადმიც გამწვავდა რიტორიკა, რომელსაც შვილის ყოლასა და კორუფციაში ედავებიან.
 
ეჭვმიტანილ პარლამენტარებს შეუჩერდათ იმუნიტეტი. მათ შორისაა არტურ სარგისიანიც, პარტია "ჰაესტანის" წევრი და ერთ-ერთი ლიდერი. ამ პროცესს პარლამენტის შიგნით დაპირისპირება და ხელჩართული ჩხუბი მოჰყვა. დაძაბულობაა პარლამენტის გარეთაც. ზოგადად, ფიზიკური დაპირისპირება ყოველთვის ცუდი ნიშანია.
 
შესაძლოა დევნა დაიწყოს ქვეყნის წინა ლიდერებზეც - სერჟ სარქისიანსა და რობერტ ქოჩარიანზე, რომლებიც ერთდროულად ყარაბაღის კლანსაც წარმოადგენდნენ და რუსეთის სასარგებლო ინტერესების გატარებასაც ცდილობდნენ. ყარაბაღის კლანი იყო იმ პოლიტიკოსების ერთობა, რომელთაც ყარაბაღთან ჰქონდათ პირდაპირი კავშირი (დაბადებულნი იყვნენ იქ, პოლიტიკური ან/და სამხედრო მოღვაწეობა ჰქონდათ) და აზერბაიჯანთან ნებისმიერი სახის კონსენსუსზე წასვლას ეწინააღმდეგებოდნენ. ქვეყნის პირველი პრეზიდენტის ტერ პეტროსიანის იძულებით გადადგომის შემდეგ, სომხეთს ყარაბაღის კლანი მართავდა, მანამ სანამ ფაშინიანი არ მოვიდა ხელისუფლებაში.
 
დაკავებულია მსხვილი ბიზნესმენი სამველ კარაპეტიანი - იგი სომხეთის ელექტროსისტემის მფლობელია. აქვს რუსეთის მოქალაქეობა და პირდაპირი კავშირები რუსეთის პოლიტიკურ ელიტასთან, მათ შორის ვლადიმერ პუტინთანაც. არის ვერსია, რომ რუსეთში მასზე სერიოზულ გათვლებს აკეთებდნენ.
 
მოწმის სახით დაიკითხა გაჟიკ ცარუკიანიც - სომეხი ოლიგარქი და აყვავებული სომხეთის პარტიის ლიდერი.
 
არსებული ვერსიით გადატრიალებაში 1000 ადამიანი უნდა ყოფილიყო უშუალოდ ჩართული. მათი უმრავლესობა ლოიალური ყოფილი სამხედრო თუ პოლიციური ძალების წარმომადგენელი უნდა ყოფილიყო.
 
რუსეთი ძალიან გაღიზიანებულია სომხეთში მიმდინარე პროცესებით. 2024 წელს ერთხელ უკვე აღიძრა საქმე გადატრიალების შესახებ სომხეთში, რაც რუსეთის მხარეს მებრძოლ ბატალიონ "არბატამდე" მივიდა. მაშინ უკვე ღიად საუბრობდნენ რუსეთის სურვილზე მოეშორებინათ ფაშინიანის მთავრობა. თუკი ეს ამბავიც რუსეთამდე მივიდა, შესაძლოა არამხოლოდ რუსული კლანის ტოტალურ დასუსტებამდე დავიდეს საქმე, არამედ რუსეთის სამხედრო ბაზის გაყვანაზეც შეიქმნას ზეწოლა. არადა კონტრაქტი 2044 წლამდეა და მისი ცალმხრივი შეწყვეტა სერიოზულ საფუძველზე უნდა მოხდეს. თუმცა რუსეთი მას ასე მარტივად არ დათმობს, მით უფრო რომ უკრაინის სამხედრო დაზვერვა რუსეთის მხრიდან ბაზის გაძლიერებაზე საუბრობს. როგორც არ უნდა იყოს, სომხეთის ხელისუფლებამ შეიძლება დაიწყოს კიდეც ეს პროცესი.
 
რაც შეეხება აზერბაიჯანს. ის რომ ბოლო ერთი თვის განმავლობაში დასუსტდა ირანი და ღიად დაიწყო დაპირისპირება რუსეთთან იმის მანიშნებელია, რომ ერთის მხრივ აზერბაიჯანის ხელისუფლება მყარად გრძნობს თავს, ხოლო მეორეს მხრივ, ბაქო რეგიონში თავის სასარგებლო წესრიგს ამყარებს. ცხადია ამ პროცესში მისი მთავარი მოკავშირე თურქეთია, ხოლო ერთ-ერთი მთავარი მეტოქე ირანი პრაქტიკულად გამოეთიშა პროცესიდან. თურქეთი სომხეთ-აზერბაიჯანის სამშვიდობო მოლაპარაკებებში ერთ-ერთი მთავარი მოთამაშეა. სწორედ ამიტომ, სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის მოლაპარაკებების წარმატებით დასრულების შემთხვევაში რუსეთი თამაშგარე მდგომარეობაში აღმოჩნდება, ხოლო სომხეთს ახალი ეკონომიკური პერსპექტივები გაუჩნდება.
 
მთლიანობაში გამოდის რომ რუსეთი აზერბაიჯანშიც სუსტდება და სომხეთშიც. ამის წინააღმდეგია რუსეთი და ყველანაირად ცდილობს ერთის მხრივ სომხეთში არიოს სიტუაცია, ხოლო მეორეს მხრივ აზერბიაჯანსა და სომხეთს შორის არ დაუშვას მოლაპარაკებები. მოსკოვი არც აზერბაიჯანის შიგნით სიტუაციის დესტაბილიზაციაზე არ იტყვის უარს, მით უფრო რომ რუსეთში მცხოვრები აზერბაიჯანული დიასპორის გამოყენებაზე ან პირიქით, განდევნაზე უკვე დაიწყეს კიდეც საუბარი.
 
რუსეთს პირდაპირი ომის თავი ახლა ნამდვილად არ აქვს, მაგრამ სიტუაციის არევას რომ შეეცადოს ეს გამორიცხული არ არის. ისიც სათქმელია - ვერც ვერაფერს, რომ ვერ გახდეს რუსეთი სომხეთსა და აზერბაიჯანში და საჩვენებლად რომც დალაგდეს მათთან, ორივე რეჟიმი - ალიევისა და ფაშინიანის - სანდო და მისაღები აღარაა მისთვის.
 
მაგრამ ფაქტი ერთია - ამ პროცესებით სამხრეთ კავკასიაში რუსეთი სუსტდება. რეგიონის სტაბილურობისა და უსაფრთხოებისათვის ეს ძალიან კარგი მოვლენაა. ბიზნესის ინვესტიაციაც უფრო რეალისტურია იქ, სადაც ხელმწერილი მშვიდობაა. თუმცა მნიშვნელოვანია ისიც, რომ ამის შემდეგ რუსეთის ორბიტაზე მყოფი ერთადერთი სახელმწიფო საქართველო არ აღმოჩნდეს. ეს პოლიტიკურიცა და ეკონომიკური დარტყმა იქნება ჩვენთვის. აზერბაიჯანისა და სომხეთის დაახლოების შემთხვევაში ახალი ეკონომიკური დერეფანი გაჩნდება, რომელიც საქართველოს ალტერნატივა გახდება.
 
ამ ალტერნატივას ძალიან რთული რელიეფიდან გამომდინარე უახლოეს მომავალში დიდი მნიშვნელობა შეიძლება არ ჰქონდეს, მით უფრო თუკი პოლიტიკურად საქართველომ თავი დააღწია რუსეთს, მაგრამ გრძელვადიანად, რუსულ ორბიტაზე დარჩენის შემთხვევაში, ევროპული, თურქული და აზერბაიჯანული პოლიტიკური ნება გადაწყვეტს ძალიან ბევრ რამეს, მიუხედავად იმისა თუ როგორია რელიფი აღმოსავლეთ ანატოლიასა და მცირე კავკასიონზე. სხვის პოლიტიკურ ნებაზე დამოკიდებულება და რუსულ ორბიტაზე აღმოჩენა კი ძალიან მძიმე მოცემულობა იქნება.
სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.