,
საუდის არაბეთის გაზეთი „აშ-შარკ ალ აუსატი“ (الشرق الأوسط - იბეჭდება როგორც ერ-რიადში, ასევე ლონდონში და მსოფლიოს რიგ ქალაქებში) აქვეყნებს სტატიას სათაურით „აზერბაიჯანი - კავკასიის ომისა და მშვიდობის გასაღები“ (ავტორი - შაუკი არ-რაიესი), რომელშიც სამხრეთ კავკასიაში შექმნილი მდგომარეობა, კერძოდ, აზერბაიჯან-სომხეთის ურთიერთობა არის განხილული.
გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:
მას შემდეგ, რაც მთიანი ყარაბაღი აზერბაიჯანის კონტროლქვეშ გადავიდა, სომხეთში თითქმის 100 ათასამდე ყარაბაღელი სომეხის მიგრირება განხორციელდა. პრეზიდენტმა ილჰამ ალიევმა სამხედრო მოსამსახურეების წინაშე გამოსვლისას პირდაპირ განაცხადა, რომ სომხეთს აზერბაიჯანის ისტორიული მიწა-წყალი აქვს დაკავებული და რომ აზერბაიჯანი ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენას გააგრძელებს. მან ასევე აღნიშნა, რომ აზერბაიჯანი ზანგეზურის დერეფნის (იგულისხმება ნახიჩევან-ბაქოს ერთმანეთთან დამაკავშირებელი სატრანსპორტო მაგისტრალი, რომლის მცირე მონაკვეთი მეგრის რაიონში სომხეთის მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე გადის) აუცილებლად განახორციელებს.
ეს განცხადებები, აგრეთვე ის სწრაფი გეოპოლიტიკური ტრანსფორმაციები, რომელთა მოწმე სამხრეთი კავკასია ბოლო წლებში გახდა, აჩვენებს, თუ რატომ არის ახალი ომი თითქმის გარდაუვალი სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის. ანალიტიკოსების საერთო აზრით, კავკასიაში ყოველი მცირე დაპირისპირებაც კი შეიძლება სისხლისმღვრელ ომში გადაიზარდოს - ამ რეგიონში უამრავი „გაყინული“ და „მთვლემარე“ კონფლიქტი არსებობს. მით უმეტეს, რომ კავკასიაში თავიანთი გავლენის განმტკიცებას ცდილობენ როგორც ადგილობრივი, ასევე რეგიონული სახელმწიფოები და ისინიც, რომლებიც შავ და კასპიის ზღვებს შორის მოქცეული ტერიტორიიდან შორს მდებარეობენ.
სამხრეთ კავკასიის წარსულიდან: ომები და ზავები
საკმარისია უბრალოდ თვალი გადავავლოთ რეგიონის ისტორიას, რომ სიტუაციის სირთულე გავაცნობიერთ. კავკასიური ეთნიკური და რელიგიური სიჭრელე იმ ფაქტორებს წარმოადგენენ, რომლებსაც, გარკვეული დროის დადგომისას, შეუძლიათ ნებისმიერ მომენტში დენთის კასრთან მიტანილი პატრუქის როლი შეასრულონ.
მთიანი ყარაბაღის გამო სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის მომხდარ ომებში თითქმის 40 ათასამდე ადამიანი დაიღუპა, ხოლო მილიონამდე მცხოვრები იძულებითი მიგრანტი გახდა. კავკასიაში ერთმანეთში არიან შერეულნი ისეთი კულტურები და ხალხები, რომლებიც 50 ენაზე ლაპარაკობენ და სამ აბრაამისეულ რელიგიას (იუდაიზმს, ქრისტიანობას და ისლამს) მისდევენ. ეს ხალხები საუკუნეების განმავლობაში ცხოვრობენ გვერდი-გვერდ, მათ ურთიერთობაში ერთმანეთს ცვლიდნენ ომები და ზავები, შფოთიანობა და მშვიდობა, მაგრამ განსაკუთრებით სისხლისმღვრელი გახდა მეოცე საუკუნის მიწურული, როცა საბჭოთა კავშირი დაიშალა.
ერევანი სომხეთის დედაქალაქია, სადაც ამჟამად მხოლოდ სომეხი ქრისტიანები ცხოვრობენ. მე-19 საუკუნეში კი ერევნის მოსახლეობის უმეტესობას აზერბაიჯანელები („თათრები“) შეადგენდნენ. ბაქოში, აზერბაიჯანის დრევანდელ დედაქალაქში, მე-20 საუკუნის დასაწყისში მოსახლეობის ნახევარი ეროვნებით რუსი იყო, სომხები კი - მესამედი. თბილისში, საქართველოს დედაქალაქში, იმ დროისთვის ბევრი სომეხი ცხოვრობდა, მოსახლეობის თითქმის 40%. დღეს აზერბაიჯანელები ირანის მოსახლეობის 18%-ს შეადგენენ - ისინი სისტემატიურ რეპრესიებს განიცდიან თეირანისაგან, რაც აზერბაიჯანისა და ირანს შორის დაძაბულობას ქმნის - 2023 წელს ორ მეზობელს შორის მცირე ხნით ურთიერთობაც კი გაწყდა.
მთიანი „შავი ბაღის“ კრიზისი
თვით დასახელება „მთიანი ყარაბაღი“ (ანუ მთიანი შავი ბაღი) კარგად მიანიშნებს იმას, რომ ამ რეგიონს რთული ისტორია აქვს. აქ, სომხეთისა და აზერბაიჯანის სამხრეთში, ერთმანეთს ცვლიან ნაყოფიერი და თბილი დაბლობ-ვაკეები და ცივი მაღალი მწვერვალები. გვიანი შუა საუკუნეებიდან დაწყებული, ყარაბაღი ერთგვარი ავტონომიით სარგებლობდა: მას მართავდნენ სომხური და აზერბაიჯანული დინასტიები, რომლებიც, თავის მხრივ, ემორჩილებოდნენ ჯერ სპარსეთის შაჰებს, შემდეგ კი რუსეთის იმპერატორებს. მიუხედვად იმისა, რომ 1921 წლისათვის ყარაბაღის მოსახლეობის უმრავლესობას სომხები შეადგენდნენ, საბჭოთა ბოლშევიკურმა ხელისუფლებამ ეს რეგიონი აზერბაიჯანის სსრ-ს მიაკუთვნა.
დღეს სამხრეთ კავკასიაში, სამხედრო-ეკონომიკური თვალსაზრისით, ყველაზე ძლიერ სახელმწიფოს აზერბაიჯანი წარმოადგენს, რომელსაც აქვს ნავთობი და სხვა მნიშვნელოვანი მინერალური რესურსები. ილჰამ ალიევის რეჟიმს, რომელიც აზერბაიჯანს „რკინის ხელით“ მართავს, უსაფრთხოების სფეროში მჭიდრო კავშირები აქვს როგორც თურქეთთან, ასევე ისრაელთან და აშშ-სთან. ბაქომ მოახერხა და ფართო სავაჭრო ხელშეკრულება გააფორმა ევროკავშირთანაც.
„მშვიდობის გზაჯვარედინის“ პროექტი
ბოლო მოვლენები აჩვენებს, რომ აზერბაიანი თავის ეკონომიკურ ინტერესებს უფრო მეტ მნიშვნელობას ანიჭებს, ვიდრე სომხეთის გეოგრაფიულ ამბიციებს და აზერბაიჯანელების მდგომარეობას ირანში.
„მშვიდობის გზაჯვარედინის“ პროექტი, რომელიც სომხეთის ხელისუფლების მიერ არის შემუშავებული, უკვე რამდენიმე თვეა რეგიონის სახელმწიფოების ლიდერებს მაგიდაზე უდევთ და „მწვანე შუქს“ ელოდება საავტომობილო და სარკინიგზო მოძრაობის აღსადგენად.
„აშკარაა, რომ ჩვენი რეგიონი - სამხრეთი კავკასია - მშვიდობის დამყარებას საჭიროებს. და რას ნიშნავს მშვიდობა? ეს არის ისეთი მდგომარეობა, როცა ქვეყნები ღია საზღვრებით ცხოვრობენ, როცა ერთმანეთთან არიან დაკავშირებულები ეკონომიკური, პოლიტიკური, კულტურული და ადამიანური ურთიერთობებით, როცა არსებობს სურვილი და გამოცდილება იმისა, რომ პრობლემები დიპლომატიური გზით და დიალოგით მოგვარდეს. აი, ასეთია ნამდვილი მშვიდობა. შესაბამისად, ეს ყველაფერი - ღია საზღვრები, ეკონომიკური, პოლიტიკური და კულტურული კავშირები - გზების გარეშე შეუძლებელია“, - განაცხადა პრემიერ-მინისტრმ ნიკოლ ფაშინიანმა თბილისში გამართულ საერთაშორისო ფორუმზე, „მშვიდობის გზაჯვარედინის“ პროექტის წარდგენისას.
პროექტი მიმართულია გადასასვლელების გახსნისათვის როგორც სომხეთ-თურქეთის, ასევე სომხეთ-აზერბიჯანის საზღვრებზე, მასში გათვალისწინებულია სამი ახალი დამატებითი საკონტროლო-გამსვლელი პუნქტის შექმნაც სომხეთ-საქართველოს საზღვარზე. ასევე იგეგმება სარკინიგზო მიმოსვლის აღდგენა თურქეთთან, რომელიც ჯერ კიდევ რუსეთის იმპერიის დროიდან არსებობდა და შემდეგ საბჭოთა ეპოქაშიც მოქმედებდა (გიუმრი-ყარსის რკინიგზა), ახალი გზების მშენებლობა (ირანის თავრიზიდან თბილისამდე და ბაქოდან ერევნამდე და ყარსამდე). ამით გაიოლდება ინდოეთის ოკეანის (სპარსეთის ყურის), კასპიის, შავ და ხმელთაშუა ზღვების ნავსადგურების ერთმანეთთან კავშირი.
ამ პროექტით დაინტერესებულია რეგიონის ყველა ქვეყანა, განსაკუთრებით კი თურქეთი და ირანი, რომლებიც მეზობლებთან თავიანთი პროდუქციის ექსპორტს ესწრაფვიან. პროექტის რეალიზება დამოკიდებულია მტკიცე მშვიდობის დამყარებაზე სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის, მშვიდობის გასაღები კი ბაქოს ხელშია: აზერბაიჯანს არა მარტო სამხედრო უპირატება აქვს, არამედ დარწმუნებულიც არის, რომ რეგიონული და უცხო სახელმწიფოები თითსაც ვერ გაანძრევენ და ერთ სიტყვასაც ვერ იტყვიან ბაქოს წინააღმდეგ, თუ აზერბაიჯანი ახალ სამხედრო ნაბიჯებს გადადგამს თავისი გაცხადებული მიზნის განსახორციელებლად.
გარდა ამისა, თურქეთი, რომელსაც აზერბაიჯანთან კულტურული და ენობრივი ახლო კავშირები აქვს, ბაქოს თანხმობის გარეშე, სომხეთთან ურთიერთობის არანაირ ნორმალიზებას არ დათანხმდება.
კრემლი: უპირატესობა აზერბაიჯანს
რუსეთის ინტერესები კი, თავის მხრივ, იცვლება: კრემლი მეტად აღარ არის მზად იმისათვის მზად, რომ აზერბაიჯანთან არსებული თავისი ურთიერთობები სომხეთთან ურთიერთობებს შეწიროს, რაზედაც ყარაბაღის ბოლო ომის შედეგები მოწმობს. აზერბაიჯანმა არამარტო უბრალოდ გაიმარჯვა, არამედ მთიანი ყარაბაღის ტერიტორია სრულად დაიბრუნა და აკონტროლებს. განაწყენებული სომხეთი რუსეთისაგან დისტანცირდება, მაგრამ შორს ვერ მიდის.
წყარო:https://aawsat.com/
„სუფრა - ასე ჰქვია ქართულ მოლხენა-დროსტარებას, რომელიც სტუმართმოყვარეობისა და მხიარულების განსახიერებას წარმოადგენს. რომელი კერძებს მიირთმევენ ქართველები სტუმრებთან ერთად? ჩვენი კორესპონდენტი შეეცადა ქართული სუფრის დიდებულება ეჩვენებინა და დარწმუნდებით, რომ ეს მართლაც კარგად გამოუვიდა“, - ასე იწყება გერმანულ გაზეთ „ფრანკფურტერ ალგემაინე ცაითუნგში“ (Frankfurter Allgemeine Zeitung) გამოქვეყნებული სტატია სათაურით „ქართული სამზარეულოს მრავალფეროვნება“ (ავტორი - მაიკე ფონ გალენი).
გთავაზობთ პუბლიკაციას შემოკლებით:
„როცა მივედით, მაგიდა უკვე გაშლილი დაგვხვდა: თეფშებზე დაწყობილი ყველით და ლორით, ნიგვზის ფარშიანი ბადრიჯნით, მხალეულობით, მწვანილით, კიტრით და პომიდორით... მათ შორის ჩადგმულია გრაფინები მოცხარის წვენით და ტარხუნის ლიმონათის ბოთლებით. ოფიციანტი წითელ ღვინოს ბოკალებში ასხამს. გარეთ თბილისური საღამოა, რესტორან „რიგის“ დარბაზში გაშლილ გრძელ მაგიდაზე კი ქართული სუფრა - ქართული ქეიფი იწყება.
ისინი, რომლებიც ქართულ სამზარეულოს არ იცნობენ, მადააღძრულები სწრაფად მიირთმევენ სიმინდის ფქვილისაგან გამომცხვარ თბილ მჭადებს, სალათებს და ყველს. მაგრამ ვინც იცის, ის ნელ-ნელა ჭამს და მთავარს ელოდება...
ქართველი ქალბატონი თიკო ტუსკაძე, რომელიც ლონდონში ცხოვრობს, მაგრამ ახლა სამშობლოში იმყოფება, ჩვენი გიდის როლს ასრულებს და ქართულ სუფრას გვაცნობს როგორც „გემრიელი საჭმელების უსასრულო რიგს“. იგი კულინარული წიგნის ავტორია და გვიხსნის, თუ რომელი საჭმელი როგორ მივირთვათ.
ზოგიერთმა უკვე საკმაო რაოდენობის სალათა მიირთვა, რომ მაგიდაზე ახალი კერძები მოაქვთ - მოხრაკულ-მოთუშული სოკო, ხაჭაპური, ხორცით მომზადებული კერძები... საჭმლით სავსე თეფშები სულ უფრო მრავლდება და მაგიდაზე თავისუფალი სივრცე მცირდება, თუმცა ახალ-ახალი ნუგბარისათვის ადგილი მოიძებნება.
„სტუმართმოყვარეობა - ქართული კულტურის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენს, რაც კარგად არის გამოხატული ქართულ სუფრაში, როცა მაგიდას ეროვნულ სამზარეულოს კერზები ამშვენებს“, - განმარტავს მაკა თარაშვილი. რა თქმა უნდა, იგი ახალბედა სუფრის წევრებისაგან განსხვავებით, შეცდომებს არ უშვებს და ყველაფერს ერთად არ მიირთმევს. მან კარგად იცის, რა როდის უნდა მიირთვას და უცხოელ სტუმრებს ჭამის საიდუმლოებას ასწავლის: როდის დგება მწვადის, „ჩაქაფულის და საჭმელების მიღების დრო...
ქართული ტრადიციის თანახმად, სუფრაზე იმდენი საჭმელი უნდა იყოს, რომ სტუმრების წასვლის შემდეგაც საკმაო რაოდენობით უნდა დარჩეს: „სუფრა, რომელზეც არაფერი აღარ რჩება, საქართველოში არ არსებობს“, - ამბობს მაკა თარაშვილი, - მასპინძლები იფიქრებენ, რომ სტუმრები მშივრები დარჩნენ. ამიტომ ყველაფერი უამრავია“.
რესტორანი „ქეთო და კოტე“ ძველი თბილისის უბანში, შემაღლებულ ადგილზე მდებარეობს. დარბაზში მყუდრო გარემოა შექმნილი. მაგიდები ყოველთვის მდიდრულადაა გაშლილი - ტრადიციული კერძები თანამედროვე სტილითაა გაფორმებული. თავდაპირველად თვენ მოგართმევენ ცივ და ვეგეტარიანულ კერძებს, ბოსტნეულს, შემდეგ გამომცხავარს, ცომეულს, ბოლოს კი ხორცით მომზადებულ საჭმელებს.
ქართული სუფრის ტრადიციაა თამადა, ანუ დროსტარების ხელმძღვანელი. იგი სუფრის თავში ზის და სადღეგრძელოებს ამბობს. რესტორან „შატო მუხრანში“, სადაც ჩვენ ვიყავით (თბილისიდან ერთი საათის სავალზე), მეღვინე პატრიკ ჰონეფმა ჩვენი სტუმრობის სადიდებელი სადღეგრძელო წარმოსთქვა. გერმანელი მეღვინე უკვე მრავალი წელია საქართველოში ცხოვრობს, ოჯახიც აქ ჰყავს. პატრიკი მადლობას გვიხდის სტუმრობისათვის, რომ გერმანელი ტურისტები საქართველოთი დაინტერესდნენ და კავკასიურ ქვეყანას ეწვივნენ.
მასპინძელი გვიხსნის, რომ სუფრის თამადა ყურადღებით ისმენს სტუმრების საუბარს სადღეგრძელოებისათვის იმპულსის მისაცემად. იგი დისკუსიას ზომიერ მიმართულებას აძლევს და განწყობას ამაღლებს. ამიტომაც თამადა ისეთი პიროვნებაა, რომელიც ცნობილია თავისი კეთილი ხასიათით, გონებამახვილობით და ინტელექტით.
თუ როგორ მზადდება კლასიკური ქართული კერძები, ამას თქვენ თბილისიდან საკმაოდ მოშორებით, კახეთში გაიგებთ, სადაც ღვინის კომპანია „შუმის“ რესტორანი მდებარეობს. აქ სტუმარი საკუთარი თვალით ხედავს, თუ როგორ ცხვება ქართული თონის პური, როგორ კეთდება ხინკალი, რომელიც ქართული სამზარეულოს ერთ-ერთ დიდებულ და გემრიელ კერძს წარმოადგენს.
