USD 2.7268
EUR 3.1435
RUB 3.4821
თბილისი
«TRT - Turkish Radio and Television Corporation» (თურქეთი): „დონალდ ტრამპის მსოფლიო“
თარიღი:  483

აქტუალური თემის ანალიზი 47 - 2024

ტრამპის მსოფლიო

ETA-ს უსაფრთხოების კვლევის დირექტორი, პროფესორი მურათ იეშილთაში

ცხადია, რომ ტრამპის მსოფლიოს მომდევნო ოთხი წელი უკეთესი არ იქნება, მაგრამ კიდევ უფრო გაუარესდება თუ არა, ჯერ გაურკვეველია. ტრამპის ახალი საგარეო პოლიტიკისა და უსაფრთხოების გუნდი MAGA (გავხადოთ ამერიკა კვლავ დიდი) პირველ პერიოდთან შედარებით გაცილებით მეტად მკაცრი და რადიკალური ხაზით მიდის. პირველ პერიოდში MAGA 1.0, "ამერიკა უპირველესია" სლოგანით ჰიპერ-რეალისტურ საგარეო პოლიტიკას ატარებდა, თუმცა ამ მიდგომამ ვერ შეძლო აშშ-ის გლობალური ლიდერობის გამყარება, ეკონომიკური პრობლემების გადაჭრა და რუსეთისა და ჩინეთის კონტროლი. მიუხედავად იმისა, რომ ელოდნენ აშშ-ის გლობალურ ძალაუფლებრივ კონკურენციაში უპირატესობის მოპოვებას, ამ სტრატეგიამ სასურველი შედეგები ვერ გამოიღო და საერთაშორისო ურთიერთობებში ამერიკული პრაგმატიზმი გადაიქცა პატრონობის მიდგომად, განსაკუთრებით გლობალურ სამხრეთში.

ახალ პერიოდში ტრამპის გუნდში თავდაცვისა და საგარეო პოლიტიკის სფეროში გაცილებით მკაცრი სახელები შედის. თავდაცვის მინისტრობის კანდიდატი პეტ ჰეგსეთი ცნობილია როგორც ტრადიციული ამერიკული უსაფრთხოების სტრუქტურის გარედან მოსული, რელიგიური სიონისტი. საგარეო საქმეთა მინისტრობის კანდიდატი მარკო რუბიო კი არის საერთაშორისო დიპლომატიური გამოცდილების არმქონე, ისრაელის მხარდამჭერი და მკაცრი პიროვნება. ეს სახელები მიუთითებს იმაზე, რომ ტრამპის საგარეო პოლიტიკის გუნდი შორდება კონსერვატიული ინტერნაციონალიზმის ტრადიციას და იღებს უფრო პოპულისტურ, მილიტარისტულ უსაფრთხოების პოლიტიკას. ტრამპს და მის გუნდს მიაჩნიათ, რომ სამხედრო ძალის მუქარა და სანქციები გაზრდის დიპლომატიურ გავლენებს, თუმცა არსებობს შიში, რომ ასეთმა მეთოდებმა შეიძლება გამოიწვიოს უფრო მეტი ქაოსი გლობალური სტაბილურობის უზრუნველყოფის ნაცვლად.

ისრაელის პოლიტიკა ტრამპის გუნდისთვის პრიორიტეტულ საკითხს წარმოადგენს. ისრაელის მხარდაჭერის პოზიცია შეესაბამება ისეთ სტრატეგიულ მიზნებს, როგორიცაა ღაზის დაუსახლებლად გადაქცევა, იორდანეს დასავლეთ სანაპიროს ანექსია და სამხრეთ ლიბანის ოკუპაცია, თუმცა ამ მიზნების მიღწევა რთულია. ტრამპის ხელისუფლების მიერ ისრაელისთვის სრული თავისუფლების მიცემამ შეიძლება გაზარდოს დაძაბულობა რეგიონში. იმავდროულად, აშშ-ის მიერ ისრაელისთვის უპირობო მხარდაჭერამ შეიძლება გამოიწვიოს უფრო დიდი არასტაბილურობა ახლო აღმოსავლეთში და იზოლაციაში მოაქციოს აშშ რეგიონში.

ირანის საკითხი ტრამპის ხელისუფლების ერთ-ერთ რთულ თემას წარმოადგენს. აღინიშნება, რომ ირანი შესაძლოა სუსტდებოდეს, თუმცა კვლავ ინარჩუნებს რეგიონული კრიზისების გამოწვევის უნარს. ტრამპის მიერ უფრო მეტი სანქციებისა და სამხედრო ძალის გამოყენების სტრატეგიამ შეიძლება აიძულოს ირანი უფრო აგრესიული პოლიტიკა გაატაროს. ამ მიდგომამ შეიძლება გახადოს სპარსეთის ყურის ქვეყნები უფრო მოწყვლადი და სერიოზულად შეარყიოს რეგიონული უსაფრთხოება. ამიტომ მიუთითებენ, რომ რეალისტური და გრძელვადიანი გადაწყვეტილებისთვის საჭიროა ბირთვული მოლაპარაკებების აღდგენა და რეგიონული შერიგების ხელშეწყობა.

რუსეთთან დაკავშირებული საკითხი ტრამპის ხელისუფლების სტრატეგიულ გამოწვევებს შორისაა. უკრაინის ომის საკითხის გადაჭრის ძიებაში ტრამპის სამხედრო შემაკავებლობაზე დაფუძნებულმა და "აიღე-მიეცი" გაგების მიდგომამ შეიძლება დაუცველი დატოვოს ევროპა და დაასუსტოს ნატო. რუსეთი უკრაინის ომში არ აგებს და ცეცხლის შეწყვეტისთვის სერიოზულ მზადებასაც არ იჩენს. ტრამპის მიერ უკრაინისადმი დახმარების შემცირების პოლიტიკამ შეიძლება გაამყაროს რუსეთის პოზიციები და საფრთხე შეუქმნას ევროპის უსაფრთხოების სტრუქტურას. უფრო მასშტაბური და მდგრადი სამშვიდობო გეგმისთვის შეიძლება საჭირო გახდეს ახალი გადაწყვეტილების შემუშავება იმგვარად, რომ მისაღები იყოს რუსეთისთვისაც.

ტრამპის ხელისუფლებისთვის ყველაზე კრიტიკული საკითხებიდან ერთ-ერთი ჩინეთია. აღინიშნება, რომ ჩინეთის მიმართ გამოყენებულმა ეკონომიკურმა ზეწოლის პოლიტიკამ, ნაცვლად ტრამპის მიერ დაპირებული ეკონომიკური გაუმჯობესებისა, შეიძლება აშშ მიიყვანოს უფრო დიდ კრიზისებამდე. ჩინეთის ეკონომიკური იზოლაციის მიზნით, ასეთი მკაცრი პოლიტიკა შეიცავს გლობალური ეკონომიკური კრიზისის გამოწვევისა და აშშ-ის გლობალური ლიდერობის დასუსტების რისკს. გარდა ამისა, ჩინეთს შეუძლია მოიპოვოს ახალი მოკავშირეები და სტრატეგიული უპირატესობა. ეს აჩვენებს, რომ აშშ-მა ჩინეთთან საბრძოლველად უნდა შეიმუშაოს უფრო რთული და გრძელვადიანი სტრატეგია. 

და ბოლოს, აღინიშნება თურქულ-ამერიკული ურთიერთობების გეოპოლიტიკური და სამხედრო დინამიკის მნიშვნელობა. ტრამპის ადმინისტრაციამ არ უნდა მოახდინოს სირიაში თურქეთის უსაფრთხოების შეშფოთებების და YPG-სთან დაკავშირებული სენსიტიური საკითხების იგნორირება. ასევე აღინიშნება, რომ თურქეთი რუსეთთან, ახლო აღმოსავლეთთან და ჩინეთთან მიმართებაში მნიშვნელოვან სტრატეგიულ შესაძლებლობებს სთავაზობს. პოლიტიკამ, რომელიც არ ითვალისწინებს ანკარის პრიორიტეტებს, შეიძლება უარყოფითად იმოქმედოს ორ ქვეყანას შორის ურთიერთობებზე. თუმცა, ირანის დამაბალანსებელ ძალად გარდაქმნა და სპარსეთის ყურის ქვეყნების უსაფრთხოება შესაძლებელი გახდება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ აშშ გაატარებს რაციონალურ და დაბალანსებულ სტრატეგიას რეგიონში.

საბოლოო ჯამში, ხაზგასმულია, რომ ტრამპის მეორე პერიოდის ფორმირებაზე გავლენას მოახდენს არა მხოლოდ აშშ-ის საკუთარი პოლიტიკა, არამედ გლობალური ძალებისა და რეგიონული აქტორების რეაქციებიც. ტრამპისთვის გადამწყვეტია თანამშრომლობითი მიდგომა, რომელიც ითვალისწინებს აშშ-ს საზღვრებს, რათა თავიდან აიცილოს შესაძლო კრიზისები. 

წყარო:https://www.trt.net.tr/

ანალიტიკა
რა არის პრინციპული მსგავსება ირანის ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსსა (IRGC) და რუსეთის ფედერალური უსაფრთხოების სამსახურს (ФСБ) შორის?

1. ირანისა და რუსეთის სპეცსამსახურების მთავარი პრიორიტეტი – პირადი გამდიდრება და „სახელმწიფო სახელმწიფოში“

IRGC მხოლოდ სპეცსამსახური არ არის – ეს გახლავთ უზარმაზარი ეკონომიკური იმპერია.
იგი აკონტროლებს მშენებლობის კომპანიებს (მაგალითად, გიგანტურ კონგლომერატს „ხათამ ალ-ანბია“), ბანკებს, სატელეკომუნიკაციო ფირმებს, პორტებსა და სასაზღვრო გამშვებ პუნქტებს. ირანელი უშიშროების თანამშრომლები იღებენ სახელმწიფო კონტრაქტებს კონკურსის გარეშე, არიან ჩართული კონტრაბანდაში (ნავთობი, სხვადასხვა საქონელი), ფულის გათეთრებაში და კერძო ბიზნესის რეკეტში.

ФСБ მხოლოდ სპეცსამსახური არ არის – ეს არის ერთ-ერთი მთავარი მოთამაშე საკუთრების გადანაწილებასა და ეკონომიკის კონტროლში.
ФСБ აქტიურად ეწევა ბიზნესის „კრიშავას“, ახორციელებს რეიდერულ დაპატრონებებს გაყალბებული სისხლის სამართლის საქმეების მეშვეობით, აკონტროლებს საბანკო სექტორსა და სახელმწიფო კორპორაციების ფინანსურ ნაკადებს. ФСБ-ის მაღალი თანამდებობის პირები და მათთან დაახლოებული პირები ხდებიან დოლარიანი მულტიმილიონერები და მილიარდერები.

შედეგი: როგორც IRGC, ისე ФСБ ქმნიან სისტემას, სადაც თანამდებობა ბიზნეს-აქტივად იქცევა. ამგვარად, მათი ხელმძღვანელობა პირადად არის დაინტერესებული არსებული რეჟიმის შენარჩუნებით.


2. პროფესიული დეგრადაცია და ძირითადი ფუნქციის ჩავარდნები

წლობით, ირანის ტერიტორიაზე ერთ-ერთი ქვეყნის (შეიძლება ითქვას, ლიხტენშტაინისაც კი) სპეცსამსახურები დაუსჯელად კლავდნენ ირანელ ბირთვულ ფიზიკოსებსა და IRGC-ის მაღალჩინოსნებს – ეს იყო კონტრდაზვერვის სრულმასშტაბიანი მარცხი.
2018 წელს „მოსადის“ აგენტებმა თეირანში მდებარე სპეციალური საცავიდან მოიპარეს ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებული დაახლოებით 100 000 დოკუმენტი, საერთო წონით ნახევარი ტონა. თეირანის გულში, პირდაპირ IRGC-ის ცხვირწინ მოკლეს ჰამასის ლიდერი ისმაილ ჰანია.
IRGC-ის საჰაერო თავდაცვის ოპერატორმა, პანიკაში და შესაბამისი ამოცნობის სისტემის გარეშე, ჩამოაგდო უკრაინული სამგზავრო თვითმფრინავი.
ეს ყველაფერი მიუთითებს პროფესიონალიზმის უკიდურესად დაბალ დონეზე და კრიტიკულ სიტუაციაში მოქმედების უუნარობაზე. სწორედ ამიტომ, დღეს ისრაელის სპეცსამსახურები ირანში აკეთებენ რაც სურთ.

ФСБ კი ათწლეულებით ჯაშუშობდა უკრაინაში, აგენტებს ანთავსებდა სახელმწიფო სტრუქტურებში, ყიდულობდა მაღალჩინოსნებს. ომამდე, ФСБ-ის მეხუთე სამმართველომ ქვეყნის ხელმძღვანელობას მიაწოდა აბსოლუტურად მცდარი სურათი – თითქოს უკრაინელი ხალხი რუსულ არმიას ყვავილებით დახვდებოდა.
ეს იყო 21-ე საუკუნის ერთ-ერთი ყველაზე დიდი დაზვერვითი მარცხი, რომელმაც კატასტროფული შედეგები მოიტანა.

ტერაქტი „კროკუს სიტი ჰოლში“: მიუხედავად დასავლური დაზვერვების წინასწარი გაფრთხილებისა და შიდა ინფორმაციით, ФСБ ვერ შეძლო რუსეთის ისტორიაში ერთ-ერთი ყველაზე დიდი ტერაქტის აღკვეთა. ამ დროს მთელი რესურსი მიმართული იყო იმ ადამიანების დასაჭერად, ვინც პლაკატებს ატარებდა ან სოციალურ ქსელში კრიტიკულ პოსტებს წერდა.

დრონებით თავდასხმები მოსკოვზე, აფეთქებები ყირიმის ხიდზე, ოპერაცია „ობობა“ და შეტევები რუსული სამხედრო აეროდრომებზე ქვეყნის სიღრმეში – ყველაფერი ეს ცხადყოფს ФСБ-ის სრული უუნარობას შეასრულოს ქვეყნის დაცვის პირდაპირი ფუნქცია.

ФСБ-ის ჩავარდნებს დასასრული არ უჩანს.


3. ერთადერთი სფერო, სადაც ორივე სტრუქტურა „ეფექტიანია“ – საკუთარი ხალხის ჩახშობა

ФСБ და IRGC მშვენივრად ასრულებენ ერთ საქმეს – მშვიდობიანი პროტესტების ჩახშობას. ისინი ებრძვიან ქალებს ჰიჯაბის გარეშე და სტუდენტებს – პლასტმასის ჭიქებით ხელში.

IRGC და მისი დამხმარე „ბასიჯი“ არიან მთავარი იარაღი ირანში პროტესტების ჩასახშობად (2009, 2019, 2022 წწ.). ისინი უშიშრად იყენებენ ცეცხლსასროლ იარაღს უიარაღო მოქალაქეების წინააღმდეგ, ახორციელებენ მასობრივ დაპატიმრებებს, აწამებენ და აწყობენ საჯარო სიკვდილით დასჯებს.

ФСБ კი რუსეთის მთავარი რეპრესიული იარაღია. მათ გაანადგურეს პოლიტიკური ოპოზიცია, დამოუკიდებელი მედია, აყალბებენ საქმეებს ყველა იმ პირის წინააღმდეგ, ვინც არ ეთანხმება ხელისუფლების პოლიტიკას. მათ ქვეყანაში შიშის ატმოსფერო შექმნეს – რაც რეჟიმის სტაბილურობის ერთ-ერთი საყრდენია.


დასკვნა

IRGC და ФСБ კლასიკური მაგალითებია იმისა, რაც ხდება სპეცსამსახურებში ავტორიტარული რეჟიმების პირობებში:

  1. შერწყმა ხელისუფლებასთან – ისინი წყვეტენ სახელმწიფოს ინსტრუმენტად ყოფნას და თავად ხდებიან რეჟიმის შემადგენელი ნაწილი, მისი შეიარაღებული რგოლი.

  2. უარყოფითი შერჩევა – კარიერული წინსვლა განისაზღვრება არა პროფესიონალიზმით, არამედ ლოიალურობით და მზადყოფნით, შეასრულო დანაშაულებრივი ბრძანებები. კომპეტენტური, მაგრამ დამოუკიდებელი თანამშრომლები სისტემიდან გარიყულნი ხდებიან.

  3. პრიორიტეტების ცვლილება – ქვეყნის ან ხალხის უსაფრთხოების ნაცვლად, მთავარი ხდება ერთი ადამიანის ან ვიწრო ელიტის ინტერესების დაცვა (მაღლესი ლიდერი ირანში, პრეზიდენტი რუსეთში).


თუ მოკლედ ვთქვათ — ესენი არიან სპეცსამსახურები მხოლოდ სახელით. სინამდვილეში კი კორუფციული ძალაუფლების შენარჩუნების მექანიზმები.

სრულად
გამოკითხვა
ვინ გაიმარჯვებს რუსეთ - უკრაინის ომში?
ხმის მიცემა
სხვათა შორის

მსოფლიოს ისტორიაში, უდიდესი იმპერიები ტერიტორიით(მლნ კვ. კმ): ბრიტანეთი - 35.5 მონღოლეთი - 24.0 რუსეთი - 22.8 ქინგის დინასტია (ჩინეთი) - 14.7 ესპანეთი - 13.7 ხანის დინასტია (ჩინეთი) - 12.5 საფრანგეთი - 11.5 არაბეთი - 11.1 იუანების დინასტია (ჩინეთი) - 11.0 ხიონგნუ - 9.0 ბრაზილია - 8.337 იაპონია - ~8.0 იბერიული კავშირი - 7.1 მინგის დინასტია (ჩინეთი) - 6.5 რაშიდუნების ხალიფატი (არაბეთი) - 6.4 პირველი თურქული სახანო - 6.0 ოქროს ურდო - 6.0 აქემენიანთა ირანი - 5.5 პორტუგალია - 5.5 ტანგის დინასტია (ჩინეთი) - 5.4 მაკედონია - 5.2 ოსმალეთი - 5.2 ჩრდილო იუანის დინასტია (მონღოლეთი) - 5.0 რომის იმპერია - 5.0

Ford, საავტომობილო ბაზრის დომინანტი მაშინ, როდესაც საავტომობილო ბაზარი ჯერ კიდევ ჩამოყალიბების პროცესში იყო, Ford Model T იყო დომინანტი მანქანა. 1916 წლის მონაცემებით, ის მსოფლიოში ყველა ავტომობილის 55%-ს შეადგენდა.

ილია ჭავჭავაძე: "როცა პრუსიამ წაართვა საფრანგეთს ელზასი და ლოტარინგია და პარლამენტში ჩამოვარდა საუბარი მასზედ, თუ რაგვარი მმართველობა მივცეთო ამ ახლად დაჭერილს ქვეყნებს, ბისმარკმა აი, რა სთქვა: ,,ჩვენი საქმე ელზასსა და ლოტარინგიაში თვითმმართველობის განძლიერება უნდა იყოსო. ადგილობრივნი საზოგადოების კრებანი უნდა დავაწყოთო ადგილობრივის მმართველობისთვისაო. ამ კრებათაგან უფრო უკეთ გვეცოდინება იმ ქვეყნების საჭიროება, ვიდრე პრუსიის მოხელეთაგანა. ადგილობრივთა მცხოვრებთაგან ამორჩეულნი და დაყენებულნი მოხელენი ჩვენთვის არავითარს შიშს არ მოასწავებენ. ჩვენგან დანიშნული მოხელე კი მათთვის უცხო კაცი იქნება და ერთი ურიგო რამ ქცევა უცხო კაცისა უკმაყოფილებას ჩამოაგდებს და ეგ მთავრობის განზრახვასა და სურვილს არ ეთანხმება. მე უფრო ისა მგონია, რომ მათგან ამორჩეულნი მოხელენი უფრო ცოტას გვავნებენ, ვიდრე ჩვენივე პრუსიის მოხელენი”. თუ იმისთანა კაცი, როგორც ბისმარკი, რომელიც თავისუფლების დიდი მომხრე მაინდამაინც არ არის, ისე იღვწოდა თვითმმართველობისათვის, მერე იმ ქვეყნების შესახებ, რომელთაც გერმანიის მორჩილება არამც თუ უნდოდათ, არამედ ეთაკილებოდათ, თუ ამისთანა რკინის გულისა და მარჯვენის კაცი, როგორც ბისმარკი, სხვა გზით ვერ ახერხებდა ურჩის ხალხის გულის მოგებას, თუ არ თვითმმართველობის მინიჭებითა, სხვას რაღა ეთქმის."

დედამიწაზე არსებული ცოცხალი არსებებიდან მხოლოდ ადამიანს და კოალას აქვთ თითის ანაბეჭდი

ინდოელი დიასახლისები მსოფლიო ოქროს მარაგის 11% ფლობენ. ეს უფრო მეტია, ვიდრე აშშ-ს, სავალუტო ფონდის, შვეიცარიის და გერმანიის მფლობელობაში არსებული ოქრო, ერთად აღებული.

დადგენილია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურათა მოსავლიანობის განმსაზღვრელ კომპლექსურ პირობათა შორის, ერთ-ერთი თესლის ხარისხია. მაღალხარისხოვანი ჯიშიანი თესლი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია მოსავლიანობის გასადიდებლად, რაც აგრეთვე დასაბუთებულია ხალხური სიბრძნით "რასაც დასთეს, იმას მოიმკი". - ქართული გენეტიკისა და სელექცია–მეთესლეობის სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, მეცნიერებათა დოქტორი, აკადემიკოსი პეტრე ნასყიდაშვილი

ებოლა, SARS-ი, ცოფი, MERS-ი, დიდი ალბათობით ახალი კორონავირუსი COVID-19-იც, ყველა ამ ვირუსული დაავადების გავრცელება ღამურას უკავშირდება.

ყველაზე დიდი ეპიდემია კაცობრიობის ისტორიაში იყო ე.წ. "ესპანკა" (H1N1), რომელსაც 1918-1919 წლებში მიახლოებით 100 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე შეეწირა, ანუ დედამიწის მოსახლეობის 5,3 %.

იცით თუ არა, რომ მონაკოს ნაციონალური ორკესტრი უფრო დიდია, ვიდრე ქვეყნის არმია.